Een rechtsstaat geeft ruime bevoegdheden aan de rechterlijke macht. Soms zo ruim dat de juridische argumentatie het risico kan oproepen bredere maatschappelijke overwegingen te verdringen. Toen bijvoorbeeld het Gerechtshof Den Haag op 12 februari 2024 besliste dat Nederland de export van reserveonderdelen voor F-35-gevechtsvliegtuigen aan Israël moest staken, tekende de staat cassatie aan, omdat het immers aan de staat is om het buitenlandbeleid vorm te geven, maar dat dit aspect door het hof onvoldoende was meegewogen. Het signaal is duidelijk: rechter blijf bij je leest.

Donderdag 18 december 2014, de dag waarop de inkomstenbelasting in Nederland precies 100 jaar bestaat, neem ik afscheid als hoofdredacteur van Vakstudie Nieuws. Ik kan terugkijken op een boeiende periode. Dat zou kunnen verlokken tot enige nostalgie. Maar liever kijk ik vooruit. De toekomstbeelden die daarbij opkomen, zijn fascinerend.

Ik krijg altijd een weeïg gevoel als ik Kamerleden vragen hoor stellen over het aanpakken van schijnconstructies. Ze werken als medewetgever immers zelf driftig mee aan de opbouw en instandhouding van een schijnwereld vol ficties en beleidsvooronderstellingen, waarin de fiscale praktijk zijn weg moet zoeken. In veel regels is het woordje ‘is' vervangen door ‘wordt geacht te zijn'. Desondanks hanteren we bij de rechtsvinding steevast het adagium ‘het wezen gaat voor de schijn'. De fiscaliteit blijft een wonderlijke wereld.

Vrijdag 22 november organiseerde het Studiecentrum Rechtspleging voor de eerste keer de Dag van de Belastingrechtspraak. Bij toeval leverde de Hoge Raad daaraan een bijzondere bijdrage. In de ochtend van de studiedag werd uitspraak gedaan in het cassatieberoep over de bedrijfsopvolgingsfaciliteit. Via de social media zoemde de uitkomst al door de zaal nog voordat de integrale tekst beschikbaar was. Het beroep op discriminatie was afgewezen. Hoewel ik niet anders had verwacht, was ik toch teleurgesteld. Kennelijk weegt starre machtenscheiding zwaarder dan het belang van machtsevenwicht. Liever had ik een rechtsvormend signaal gezien.