De casus luidt als volgt:

Anja en Rob hebben in 2014 hun eerste woning gekocht en hiervoor een hypotheek gesloten bij een bank. Ze lossen keurig volgens de regels af en trekken de rente af in de aangifte inkomstenbelasting. Anja's ouders hebben niet lang geleden een behoorlijke erfenis gekregen. Zij hebben aangegeven dat Anja en Rob wel van hen kunnen lenen. De ouders hebben ook laten doorschemeren dat ze de rente wel willen schenken.

De vraag is of Anja en Rob de bestaande lening kunnen oversluiten. De rente willen ze natuurlijk wel blijven aftrekken. Het antwoord is dat het zeker mogelijk is om de lening bij de bank over te sluiten naar een zogenaamde familiebanklening bij de ouders. Let daarbij wel op een aantal aandachtspunten op het vlak van de leningsovereenkomst, rentebetaling en eventuele schenking van de rente.

Leningsovereenkomst
Anja en Rob doen er goed aan de gemaakte afspraken zorgvuldig op papier te zetten. De Wet IB 2001
(art. 3.119a) eist van een eigenwoningschuld, waarvoor de rente aftrekbaar is, dat er een contractuele aflossingsverplichting is afgesproken. Het volstaat niet om mondeling afspraken te maken. Een schriftelijke overeenkomst is een vereiste.

Als de lening zodanig is vormgegeven dat er sprake is van een bevoordeling van de ouders of van Anja en Rob dan zal de Belastingdienst over het voordeel schenkbelasting willen heffen. Dat zal niet de bedoeling zijn. Als de lening zakelijk is vastgesteld, is er geen sprake van een schenking. In een zakelijke ingerichte leningsovereenkomst staan afspraken over:

• de hoogte van de rente en de rentevastperiode;
• de looptijd van de lening en het aflossingsschema; en
• de te stellen zekerheden.

De rente zal marktconform moeten zijn. Daarbij moet rekening gehouden worden met de marktrente, de rentevastperiode en de gestelde zekerheden. Als er geen hypothecaire zekerheid overeengekomen wordt, dan lopen de ouders een groter risico. Bij dat verhoogde risico hoort een hogere rentevergoeding.

Daadwerkelijk rente betalen
Hypotheekrente is onder bepaalde voorwaarden aftrekbaar. Dat geldt ook voor de rente die Anja en Rob aan Anja's ouders betalen. Eén van de voorwaarden waaronder de rente aftrekbaar is, is dat Anja en Rob de verschuldigde rente daadwerkelijk betalen. Als iemand al rekening houdt met de te ontvangen schenking van de rente en deze al verrekent, dan gaat het mis. Het is daarom van belang dat Anja en Rob de totale rente door middel van een (girale) overschrijving betaalt. Daarmee wordt de geldstroom zichtbaar en wordt voorkomen dat een deel van de renteaftrek verloren gaat.

Vervolgens kunnen de ouders de betaalde rente (deels) terugschenken. Zonder deze twee geldstromen kan de Belastingdienst stellen dat de verschuldigde rente is kwijtgescholden. Omdat de rente dan niet betaald is, hebben Anja en Rob ook geen recht op renteaftrek.

Belang voor de praktijk

Als er geld geleend wordt bij een bank dan geeft de bank de betaalde rente door aan de Belastingdienst. Voor zover sprake is van een eigenwoningschuld wordt de betaalde rente als aftrekpost voor de eigen woning zichtbaar in de Voor Ingevulde Aangifte (VIA) inkomstenbelasting.

Is er sprake van een lening bij een familielid dan is dat niet het geval. Renteaftrek is dan alleen mogelijk als aan bepaalde informatieverplichtingen wordt voldaan (artikel 3.119g Wet IB 2001 jo. artikel 17b Uitvoeringsregeling IB 2001). Deze informatieverplichting bestaat overigens alleen voor eigenwoningschulden waarvoor de fiscale aflossingseis geldt. Dus, kort gezegd, alle nieuwe leningen van na 2012.

Voor bestaande eigenwoningschulden in de zin van het overgangsrecht (art. 10bis.1 Wet IB 2001) geldt deze informatieverplichting niet. Als de informatieverplichting van toepassing is, moeten de volgende gegevens bij de aangifte inkomstenbelasting worden verstrekt:

• de datum van aangaan van de schuld;
• het startbedrag van de schuld;
• de maandelijkse rentevoet;
• de contractueel vastgelegde looptijd in maanden;
• de contractueel vastgelegde wijze van aflossing;
• de naam van het familielid/geldverstrekker, het adres en het BSN-nummer.

Aan de hand van de aangeleverde gegevens beoordeelt de Belastingdienst of er renteaftrek mogelijk is. Mogelijk vraagt de Belastingdienst aanvullende informatie op, zoals een kopie van de leningsovereenkomst.

De volgende artikelen geven aanvullende informatie:

• De familiebank bij financiering van een woning
• Fiscus scherp op onzakelijke opzetjes familielening
• Beleid en uitvoering familiebank openbaar
• Houd rekening met de fiscale grenzen van een familielening

Bron: Legal en Compliance Nationale Nederlanden