Het UWV gaat in zijn Januarinota 2025 uit van 6 procent meer WIA-uitkeringen dan eerder werd gedacht. Niet alleen vragen meer mensen een WIA-uitkering aan, ook worden naar verwachting meer uitkeringen toegekend. De uitgaven voor WIA-uitkeringen vallen daardoor dit jaar naar verwachting 344 miljoen euro hoger uit. De totale WIA-uitgaven komen volgens de prognose uit op 11,7 miljard euro, 12 procent meer dan een jaar eerder.

De financiële effecten van het corrigeren van mogelijk verkeerd vastgestelde WIA-uitkeringen zijn nog niet meegenomen in deze nota. Vorig jaar werd bekend dat 25.000 tot 50.000 mensen met zo'n uitkering zijn getroffen door fouten van het UWV.

"Momenteel is UWV bezig met de voorbereidingen om de fouten op een zorgvuldige manier te kunnen corrigeren", zegt bestuursvoorzitter Maarten Camps. De precieze omvang is volgens hem nog onvoldoende duidelijk. In maart komt het UWV naar verwachting met een eerste schatting van de "corrigeeractie".

In totaal stijgen de uitgaven aan uitkeringen bij UWV dit jaar met ruim 8 procent, meldt de uitkeringsinstantie. Vorig jaar was sprake van een vergelijkbare stijging. De totale uitkeringsuitgaven kwamen in 2024 uit op 26,8 miljard euro en dit jaar loopt dat naar verwachting op tot 29,1 miljard euro. Gemiddeld vallen de uitkeringen door indexatie hoger uit. Ook de stijging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar, waardoor mensen langer een uitkering hebben, is volgens het UWV van invloed.

Het aantal werkloosheidsuitkeringen (WW) loopt dit jaar naar verwachting verder op, maar is historisch gezien wel op een laag niveau. "Door een gunstige arbeidsmarkt komen ontslagen werknemers vaak snel weer aan een nieuwe baan", redeneert het UWV. De totale lasten voor de WW komen dit jaar uit op 3,9 miljard euro, een stijging van 13 procent ten opzichte van een jaar eerder.

De lasten voor Ziektewet-uitkeringen komen naar verwachting uit op 2,6 miljard euro, van 2,4 miljard euro in 2024.

Versimpeling

In een brief over het hoofdpijndossier geeft Van Hijum aan dat hij nog niet direct vergaande besluiten neemt over de WIA. Hij wacht eerst een "maatschappelijk en politiek" gesprek af. Wel is voor de NSC-minister duidelijk wat het "startpunt" wordt van dat gesprek. Het kabinet wil de WIA versimpelen en wil dat er minder regelingen zijn. Het vereenvoudigen van de WIA was ook een van de scenario's die de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) had aangedragen. Maar Van Hijum kijkt ook naar aspecten uit de andere routes die OCTAS had aanbevolen.

De kern van de versimpeling is het verdwijnen van verschillen tussen diverse 'uitkeringsregimes'. De meeste uitkeringen zijn erop gericht dat de ontvanger weer snel aan het werk gaat. Maar er is ook een regeling voor volledige en langdurige arbeidsongeschiktheid. Van Hijum denkt eraan die laatste af te schaffen. Voor mensen die nu langdurig arbeidsongeschikt zijn, zou dit leiden tot een lagere uitkering, erkent de bewindsman. "Ook vervalt een deel van de zekerheid over hun inkomen", omdat ze geen re-integratieverplichtingen hebben. Een van de regelingen voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten verdwijnt mogelijk ook.

Dit alles leidt tot een "hele stevige vereenvoudiging van de uitkeringsregimes". Maar de versimpeling kent wel ingrijpende gevolgen en gaat bijvoorbeeld ten koste van de gerichtheid van het stelsel. "De noodzaak om het stelsel eenvoudiger te maken en houdbaar voor de toekomst, vind ik echter zwaar wegen", schrijft Van Hijum. "Daarbij passen dergelijke stevige maatregelen."

Volgens het kabinet is het vooral belangrijk dat mensen worden aangemoedigd weer (meer) te gaan werken als ze dit kunnen. Van Hijum zegt te zoeken naar een "nieuw evenwicht" met enerzijds prikkels om te werken en anderzijds genoeg zekerheid en rust om de zoektocht naar werk mogelijk te maken.

Veel moet nog worden uitgewerkt en besloten, benadrukt de bewindsman. Bijna elke ingreep leidt tot hogere kosten, hoewel vereenvoudiging ook tot besparing kan leiden. Dit zal allemaal afhangen van de invulling. Het versimpelen van het huidige stelsel kost volgens OCTAS 1 tot 2 miljard euro per jaar, nog afgezien van de kosten voor de overgang.

'Falend vangnet'

Vakbond FNV wil dat het kabinet snel de problemen met de WIA-uitkering voor arbeidsongeschikten oplost. Geld dat werkgevers in premies hebben betaald en in de Werkhervattingskas (Whk) en het Arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof) zit, kan volgens de vakbond hiervoor worden ingezet. Volgens FNV gaat het om een kleine 40 miljard euro, dat wat de bond betreft niet ergens anders heen mag.

In het rapport 'Het falende vangnet' schetst de vakbond acht problemen. De veelgehoorde klacht dat mensen die minder dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn tussen wal en schip vallen, staat bovenaan. FNV wil dat iedereen die meer dan 15 procent arbeidsongeschikt is een uitkering krijgt. De bond zegt daarnaast dat de uitkering te laag is, dat de regeling veel te ingewikkeld is en dat de uitvoering vastloopt.

FNV bezigt stevige taal als het om de WIA gaat. "Dit kabinet pest zieke mensen en dat moet maar eens afgelopen zijn", zegt vicevoorzitter Kitty Jong. Zij vreest dat het kabinet in deze tijd van bezuinigingen en onverwachte tegenvallers kijkt naar de miljarden in de fondsen om gaten in de begroting op te vullen. Dat zou "miljardenroof" zijn, vindt FNV: het geld is van arbeidsongeschikten, aldus de bond.

"Er is wel geld", zegt Jong tegen het ANP, doelend op de fondsen die worden gevuld met werkgeverspremies. In de miljoenennota staat dat het kabinet de tegenvaller rond de vermogensbelasting in box 3 deels wil dekken door de premie voor het Arbeidsongeschiktheidsfonds te verhogen. Maar de FNV-bestuurder vindt dat het geld moet worden gebruikt om mensen te helpen die niet kunnen werken. "Box 3 heeft niks met arbeidsongeschiktheid te maken."

Bij de vakbond bestaat daarnaast de vrees dat de huidige problemen bij het UWV door de politiek worden misbruikt om onder het mom van een 'versimpeling' fiks te bezuinigen op het WIA-stelsel.

Volgende maand debatteert de Kamer over de arbeidsongeschiktheidsregelingen. Voor die tijd wordt ook een brief verwacht waarin het kabinet schetst welke stappen het overweegt.

Bron: ANP