De Tweede Kamer stemde eind 2022 in met de pensioenwet, die de ingrijpende herziening van het pensioenstelsel mogelijk maakt. Inmiddels zijn de eerste pensioenfondsen 'ingevaren'. Daarmee wordt bedoeld dat niet alleen het nieuwe pensioen wordt opgebouwd volgens de nieuwe afspraken, maar ook de bestaande pensioenaanspraken en rechten worden omgezet naar het nieuwe systeem.

Volgens NSC, dat zich gesteund ziet door coalitiegenoot BBB, hebben mensen van wie het pensioen is met de huidige regels te weinig te zeggen over de verandering. De partijen wijzen op een juridische analyse die stelt dat de burger "buitenspel" staat bij het besluit van het pensioenfonds om over te gaan op het nieuwe stelsel. Minstens 30 procent van de gepensioneerden, deelnemers en zogenoemde slapers (voormalige deelnemers, mensen die in het verleden pensioen hebben opgebouwd bij het fonds) moeten deelnemen aan zo'n referendum om het geldig te laten zijn.

NSC-Kamerlid Agnes Joseph wil daarmee de mensen van wie het pensioen is het "laatste woord" geven over wat ermee gebeurt. Maar volgens critici kan dit plan grote consequenties hebben voor een wet die al is aangenomen. Zij wijzen erop dat de wet de basis legt voor een nieuw stelsel waarover jarenlang is gedebatteerd, en waar veel partijen bij betrokken zijn, waaronder pensioenfondsen, vakbonden en werkgeversorganisaties.

Joseph wil het voorstel om de wet aan te passen volgende week indienen bij het debat over de wet waardoor fondsen langer de tijd krijgen om in te varen. Het plan zal naar verwachting tot politieke commotie leiden: regeringspartner VVD is juist fervent voorstander van het nieuwe stelsel. Het pensioenstelsel is een 'vrije kwestie' waarin geen harde afspraken zijn gemaakt in het coalitieakkoord. De liberalen staan lijnrecht tegenover hun coalitiepartners PVV, NSC en BBB, stuk voor stuk critici van het nieuwe pensioenstelsel. De partijen die de pensioenwet in 2022 aan een meerderheid hielpen in de Tweede Kamer (VVD, D66, CDA, ChristenUnie, GroenLinks, PvdA, SGP en Volt), zijn in de nieuwe samenstelling in de minderheid.

Tweede Kamerlid Thierry Aartsen: "Dit plan kan er in de praktijk toe leiden dat er twee pensioenregelingen naast elkaar blijven bestaan, als de deelnemers van een fonds zich in een referendum uitspreken tegen 'invaren'. Dat zou onwenselijk zijn", zegt Aartsen. "Je creëert zo sterfhuisconstructies".

De VVD'er is benieuwd wat minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) vindt van het voorstel van zijn partijgenoot Joseph. Hij rekent er daarbij op dat de bewindsman ook zal luisteren naar de kritiek vanuit de pensioenfondsen en vakbonden, die waarschuwen dat hiermee het nieuwe stelsel in gevaar komt. "Hij is systeemverantwoordelijk", aldus Aartsen.

In de Eerste Kamer zijn de voorstanders van het nieuwe pensioenstelsel nog wel in de meerderheid. Maar daar is het moeilijker om het voorstel van NSC weg te stemmen. Joseph dient het in als aanvulling op een wetsvoorstel dat pensioenfondsen extra tijd geeft voor de overgang naar het nieuwe stelsel. De senaat mag zich alleen over dit hele wetsvoorstel uitspreken, niet over individuele wijzigingen die de Tweede Kamer aanbrengt.

Pensioenfondsen vrezen hogere kosten

De wijzigingen die NSC voorstelt aan de nieuwe pensioenwet zijn onuitvoerbaar en onbetaalbaar, zegt de koepelvereniging voor pensioenfondsen. "Wij zijn in algemene zin zeer kritisch op telkens nieuwe voorstellen, die het fundament van de pensioenhervorming raken", reageert voorzitter Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie op de plannen van NSC.

Volgens Jaarsma zorgen wijzigingen aan de pensioenwet ervoor dat fondsen en sociale partners zoals werkgevers en vakbonden veel werk opnieuw moeten doen. Dat leidt "onherroepelijk tot vertraging en flink hogere kosten voor pensioenfondsen", zegt de Pensioenfederatie-voorzitter. Hij vindt het nog onduidelijk hoe NSC die kosten wil opvangen.

Een grote verandering bij het nieuwe pensioenstelsel is dat er geen belofte meer is over de hoogte van het pensioen, maar alleen afspraken over de premies vaststaan. In goede tijden zouden de pensioenen daardoor sneller omhoog kunnen, maar in slechte tijden kunnen ze ook omlaag.

Maar de Pensioenfederatie benadrukt dat "sterke punten" uit het huidige stelsel blijven, namelijk het collectief en solidair opbouwen van pensioenen om tegenvallers en meevallers samen op te vangen. Een voorstel waarbij meerdere pensioenregelingen naast elkaar kunnen bestaan brengt dit volgens de brancheorganisatie in gevaar.

Zicht op koopkrachtig pensioen minder

Bestuursvoorzitter Harmen van Wijnen van pensioenfonds ABP zegt dat als pensioenfondsen bij het oude stelsel blijven, deelnemers minder kans hebben op een verhoging van de pensioenen en herstel van de koopkracht. "Het is ongehoord dat de spelregels nu nog gewijzigd zouden worden. Het is simpelweg niet te doen om twee stelsels naast elkaar te laten bestaan. Dit zou ook kunnen betekenen dat voor al die deelnemers die kiezen om niet over te gaan naar het nieuwe pensioenstelsel de oude regels blijven gelden. En dus zicht op indexatie en een koopkrachtig pensioen sterk verminderd wordt", stelt Van Wijnen.

Hij zegt ook dat ABP doorgaat met de voorbereidingen voor de overstap op een nieuw stelsel, dat pensioenen sneller moet laten meebewegen met economisch goede en slechte tijden. "Want, wat NSC en BBB er ook over zeggen, het is een feit dat het geld dat nu in de buffers blijft zitten, eindelijk grotendeels daar terechtkomt waar het thuishoort: bij onze deelnemers", zegt hij.

Het ABP regelt de pensioenen voor ongeveer 3 miljoen mensen, onder wie ambtenaren, leraren en politieagenten. Het is voor hen "ronduit slecht" als er nu nog aanpassingen komen aan de nieuwe pensioenwet die in 2023 werd aangenomen, denkt Van Wijnen. "Het kan leiden tot onnodige complicaties, onbetaalbare uitvoering, uitstel of mogelijk zelfs afstel van de broodnodige vernieuwing van ons stelsel."

'Nieuw pensioenstelsel breed gedragen'

Ook vanuit de vakbeweging krijgen voorstellen van NSC voor aanpassingen aan de pensioenwet felle kritiek. "De trein richting het nieuwe stelsel rijdt al een paar jaar door. Nu aan de noodrem trekken, saboteert het pensioenstelsel. Volstrekt onverantwoord", vindt Patrick Fey, pensioenonderhandelaar bij CNV. Hij denkt dat de overgang op het nieuwe stelsel stil komt te liggen als de voorgestelde wijzigingen doorgaan, met schadelijke gevolgen voor pensioenfondsen en hun deelnemers.

Fey benadrukt dat de wet die de hervorming van het pensioenstelsel regelt al lang is aangenomen en ingegaan. "Het stelsel kwam tot stand na jarenlange onderhandelingen, een zorgvuldig wetgevingsproces en een meerderheid in zowel de Eerste als Tweede Kamer", zegt hij. "Er is dus geen enkele reden om nu een extra referendum te houden voor dit nieuwe stelsel dat zo breed gedragen is."

Vergroting draagvlak

Organisaties als Senioren Brabant-Zeeland, KBO Utrecht, stichting PensioenBehoud en de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen (NBP) scharen zich wel achter de voorstellen van NSC voor aanpassingen aan de pensioenwet. Ze denken dat het plan om pensioendeelnemers instemmingsrecht te geven over het overzetten van bestaande pensioenrechten "het draagvlak" voor de pensioenwet zal verhogen. Daarom roepen ze de Tweede Kamer op het plan te steunen.

Pensioenfondsen onderstrepen dat het alsnog aanbrengen van wijzigingen in de wet veel extra kosten met zich mee zou brengen. De seniorenorganisaties kijken hier anders tegenaan: "Een argument dat twee systemen niet naast elkaar kunnen bestaan omdat het duur en administratief lastig uit te voeren zou zijn, is ongeloofwaardig." Volgens hen zou de wet in de huidige vorm daarbij "juridisch aanvechtbaar" zijn. "Dat is voor geen enkele partij van belang. De voorgestelde wetswijziging voorkomt dit."

Bron: ANP