Huishoudens met familiehypotheken zijn vermogender, zowel bij de geldlener als bij de geldverstrekker (ouders), zo blijkt uit onderzoek uit 2023. "Het fiscale voordeel van de renteaftrek komt dus veelal bij de meer vermogende huishoudens terecht en dat lijkt mij niet wenselijk. Vermogensongelijkheid wordt naar mijn mening hierbij verder vergroot en daarom zou ik ervoor willen pleiten om eigenwoningrenteaftrek bij familiehypotheken (evenals bij eigenwoningleningen bij de bv) af te schaffen", schrijft fiscalist en docent Gerard Staats in het Vakblad Financiële Planning.
Doorgaans sluiten kopers bij een bank of verzekeraar een hypotheek af. Daarnaast komt geld voor een huis lenen van familie of vrienden relatief vaak voor, vaak in combinatie met een hypotheek bij een financiële organisatie. In 2020 hadden 645.000 kopers een zogeheten familiehypotheek. De waarde van al deze hypotheken samen was dat jaar 70 miljard euro, zo'n 10 procent van alle terug te betalen hypotheken bij elkaar.
Staats verbaast het niet dat ouders kinderen helpen bij de aanschaf van een eigen woning. De fiscalist vraagt zich wel af of dit fiscaal begeleid moet worden. Uit onderzoek van Gerard Eijsink en Mauro Mastrogiacomo blijkt niet alleen dat het fiscale voordeel veelal bij de meer vermogende huishoudens terechtkomt maar dat sommige huishoudens met een familiehypotheek hun financieringsruimte ook uitbreiden, met mogelijk een prijsopdrijvend effect. "Bovendien", zo schrijft Staats, "staat de familiehypotheek ook op de lijst van ‘opmerkelijke belastingconstructies’ bij het IBO-rapport over vermogensverdeling."
In zijn artikel laat Staats, die in zijn dagelijkse leven belastingadviseur bij BDO is en doceert aan de Tilburg University, ook jurisprudentie over de familiehypotheek de revue passeren. Hij noemt verder de Handreiking Familieleningen die de Belastingdienst in 2021 op basis van een Wob-verzoek openbaar heeft moeten maken. De dienst beschrijft hierin het interne beleid hoe inspecteurs aan de hand van een toetsschema de familieleningen fiscaal behandelen. "Met de Handreiking Familieleningen kan een acceptabele rente worden bepaald voor eigenwoningleningen binnen de familie", stelt Staats vast.
Tot slot signaleert Staats dat de renteaftrek bij familieleningen voor de Belastingdienst een lastig uitvoerbare regeling is. Hij citeert collega-fiscalist Bernard Bavinck die kritisch is op het uitgangspunt dat de rente bij de familiehypotheek per definitie aftrekbaar is, óók indien de rente gedeeltelijk wordt teruggeschonken. Bavinck (WFR 2023/332) wijst op het risico van fiscale verloedering en belastingontduiking en constateert dat (vaak vermogende) huiseigenaren anticiperen op de lastige bewijspositie van de Belastingdienst. Staats sluit zijn bijdrage dan ook af door te stellen dat afschaffing van de renteaftrek bij familiehypotheken ook nog eens leidt tot een aanzienlijke vereenvoudiging voor de toch al veel geplaagde Belastingdienst.
-------------------------------
Het artikel van Gerard Staat in Vakblad Financiële Planning is getiteld 'De eigenwoninglening binnen de familie' (VFP 2025/1) en is te raadplegen op de informatieportal InView (login vereist).
Bron: Redactie TaxLive