Geen herziening

Op de recente vraag van Tweede Kamerlid Lodders over gedateerde eisen aan ANBI's antwoordt staatssecretaris Vijlbrief dat hij nog dit kwartaal een wetswijziging zal aanbieden voor aanpassing van de integriteitseis, zodat de Belastingdienst, als daar reden toe is, de ANBI-status eerder kan weigeren. Verder ziet de bewindsman geen aanleiding voor een nieuwe evaluatie van de aan ANBI's gestelde eisen.

In maart 2019 plaatste voormalig staatssecretaris Snel van Financiën al de kanttekening dat het kabinet, op de 16 verbeteropties naar aanleiding van de evaluaties van de giftenaftrek en de praktijk rond ANBI's en SBBI's na, geen plannen heeft voor andere aanpassingen in de giftenaftrek of de ANBI-regeling.

Hoge urgentie

Van Bakel, die tevens als promovendus verbonden is aan het Fiscaal Instituut van Tilburg University, vindt het onbegrijpelijk dat de ANBI-regeling met enkel wat pleisterwerk nagenoeg ongewijzigd intact blijft. “De urgentie tot aanpassing is hoog”, zegt hij. “Al jaren wordt de ANBI-regeling samen met de fiscale giftenaftrek bestempeld als complex. Onlangs nog werd de giftenaftrek in het onderzoeksrapport ‘Back to Basics’ over de uitvoeringsopgave voor de Belastingdienst, prominent als voorbeeld genoemd van een niet, of niet goed, uitvoerbare fiscale regeling.”

Een verbeterd fiscaal geefstelsel zit echter nog niet in de pijplijn. Volgens Van Bakel zijn de in maart 2019 gepresenteerde verbeteropties hiervoor te beperkt. De 16 verbeteropties moeten het fiscale stelsel rondom geven aan goede doelen beter uitvoerbaar en handhaafbaar maken, met als uiteindelijk doel een meer robuust en toekomstbestendig stelsel. Maar deze woorden op papier van voormalig staatssecretaris Snel zijn nog geen garantie voor succes.

Verleg de focus

“Er is vanuit politiek Den Haag teveel aandacht voor ANBI-eisen met een symbolische waarde, zoals de integriteitseis, en eisen die geen fiscaal karakter hebben, zoals de publicatieplicht”, zegt Van Bakel. “Dat zijn allemaal eisen die niet bijdragen aan wat we uiteindelijk willen: een beter en uitvoerbaar stelsel voor het geven aan goede doelen. Verschuif de aandacht naar daar waar echte verbetering is te halen. Met enkele quick wins ligt een verbetering van het fiscale geefstelsel binnen handbereik.”

Quick wins

Met quick wins doelt Van Bakel op het schrappen van eisen die geen enkel heffingsdoel hebben, zoals de integriteitseis voor de instelling en de daarbij betrokken personen. “Dit is een symboolpolitieke maatregel die de staatssecretaris ook nog eens wil gaan aanscherpen zodat deze beter aansluit bij de Verklaring Omtrent Gedrag-systematiek. De Belastingdienst kan de ANBI-status dan sneller intrekken bij onvoldoende integriteit. Naar mijn mening moet die integriteitseis niet worden aangescherpt, maar juist komen te vervallen. Er is op andere wijze voldoende gewaarborgd dat een ANBI zich niet met maatschappelijk onacceptabele activiteiten of personen inlaat.” Met andere wijze doelt Van Bakel op de 90% -toets. “Instellingen die zich bezighouden met onwettige praktijken kunnen de ANBI-status vergeten want zij falen voor de toets van het minimaal voor 90% dienen van het algemeen belang.”

Schrap de beloningseis

Ook de beloningseis kan wat Van Bakel betreft worden geschrapt omdat ook deze geen enkel heffingsdoel dient. De eis bepaalt dat beleidsbepalers van een ANBI geen andere beloningen mogen ontvangen dan een kostenvergoeding en een niet bovenmatig vacatiegeld. “De ANBI-regeling schrijft voor dat de beheerkosten van de ANBI in redelijke verhouding moeten staan tot de goede doelen-bestedingen,” verduidelijkt Van Bakel zijn standpunt. “De kostenvergoedingen en vacatiegelden van beleidsbepalers vallen onder die beheerkosten. De beheerkosteneis waarborgt dus eigenlijk al dat de beloningen aan bestuursleden niet uit de pas lopen met de bestedingen. Bovendien moet de ANBI haar beloning aan bestuurders en toezichthouders veelal ook naar buiten toe verantwoorden op grond van de sectorale richtlijnen, zoals de ‘Regeling beloning directeuren van goededoelenorganisaties’. Het geverspubliek is kortom ‘mans’ genoeg om te beslissen of ze de beloning aan een bestuurder of toezichthouder van de ANBI te hoog vindt met bijgevolg mogelijk een verlaging van de giften. Sturing met een extra eis als de beloningseis is dus helemaal niet nodig.”

Bedenkingen bij publicatieplicht en informatieplicht voor ex-ANBI’s

Verder heeft Van Bakel zijn bedenkingen over de plicht voor ANBI’s om bepaalde gegevens te publiceren op internet. “De publicatieplicht die in 2014 is ingevoerd dient geen heffingsdoel, maar legt wel druk op het ANBI-team van de Belastingdienst. Er is ook nooit onderzocht welk maatschappelijk of fiscaal probleem we met deze verplichting oplossen, terwijl de Belastingdienst al over voldoende wettelijke mogelijkheden beschikt om informatie bij de ANBI op te vragen. Denk maar aan het starten van een feitenonderzoek. Mijn bezwaar tegen de publicatieplicht is dat deze eis, zoals staatssecretaris Vijlbrief ook aangaf, niet fiscaal gedreven is, maar gericht is op het bevorderen van het publieksvertrouwen. Toezicht op de publicatieplicht hoort om die reden niet een taak te zijn op het bordje van de Belastingdienst. Door die toezichthoudende taak daar weg te halen, komt controlecapaciteit vrij.”

De Belastingdienst zou volgens Van Bakel ook capaciteit kunnen winnen als de informatieplicht voor ex-ANBI’s komt te vervallen. “Deze plicht houdt in dat een ex-ANBI de Belastingdienst jaarlijks moet informeren over gedane schenkingen en het verloop van het (voormalige) ANBI-vermogen. De informatieplicht is in de wetsgeschiedenis slecht onderbouwd maar legt, door het toenemend aantal ex-ANBI’s, wel steeds meer beslag op de al krappe controlecapaciteit van de Belastingdienst. Ik vind het positief dat een eventuele afrekenmogelijkheid voor ex-ANBI’s één van de 16 verbeteropties vormt als alternatief voor de informatieplicht.”

“Al met al is er veel capaciteit te winnen als de Belastingdienst haar toezicht niet meer op de hiervoor genoemde publicatie- en informatieplicht hoeft uit te voeren,” vervolgt Van Bakel. “Er kan dan gericht toezicht uitgaan naar de eisen waar het om zou moeten draaien, zoals de eis van het minimaal 90% dienen van het algemeen belang.”

Win-winsituatie

Winst is tot slot te behalen met een nadere uitleg van het bewust als open norm gehanteerde algemeen nut-begrip in de 90%-eis. Van Bakel: “Het begrip ‘algemeen belang’ is maar zéér beperkt gedefinieerd door de wetgever. In 2012 is weliswaar een lijst met algemeen nuttige doelen, zoals welzijn, cultuur en onderwijs, in de wet opgenomen, maar die biedt belastinginspecteurs, instellingen en rechters te weinig aanknopingspunten, met als gevolg veel procedures. Wat we als Nederlandse samenleving beschouwen als ‘algemeen belang’, daarover zou in politiek Den Haag de discussie moeten gaan, zeker nu nieuwe geef- en ondernemingsvormen in opmars zijn, waaronder social impact investing en social enterprises. Als die discussie leidt tot een gedetailleerde lijst van algemeen nuttige doelen dan ontstaat in combinatie met de quick wins een beter uitvoerbare, controleerbare en hanteerbare ANBI-regeling. Dat is een win-winsituatie voor zowel ANBI’s als de Belastingdienst.”

Bron: Redacteur Marit Muller