De aangekondigde controles leiden tot onrust bij zelfstandigen en opdrachtgevers. Zo zouden sommige bedrijven helemaal niet meer met zzp'ers willen werken. Wel heeft de overheid gezegd dat werkgevers volgend jaar nog geen vergrijpboete krijgen opgelegd, mits ze kunnen aantonen stappen te zetten tegen schijnzelfstandigheid.

Volgens Van der Neut is in sommige gevallen heel duidelijk dat sprake is van schijnzelfstandigheid. "De pedagogische professionals, verplegers, docenten, maar ook salarisadministrateurs. Dat is gewoon structureel werk." In sommige sectoren, zoals de kinderopvang, het onderwijs of glas- en tuinbouw, speelt dit dan ook meer dan in andere sectoren waar ook veel zzp'ers werken. "Maar de handhaving is voor alle sectoren een wake-upcall."

Een deel van de zzp'ers dat ermee ophoudt, zal toevlucht zoeken bij uitzend- of detacheringsbureaus om weer aan de bak te kunnen, denkt Van der Neut. Begin deze maand zei de Vereniging van Detacheerders Nederland (VvDN) nog kansen te zien door de veranderingen. Maar Van der Neut verwacht dat het gros in loondienst zal gaan in de sector waar de zzp'er eerst als zelfstandige aan de slag was. "Om het voorbeeld van de zorg te nemen: mensen zijn daarvoor geschoold en opgeleid. Als zij in hun eigen sector niet meer kunnen zzp'en en er ook geen mogelijkheden zijn om in een andere branche te zzp'en, blijft er eigenlijk maar één optie over en dat is in loondienst gaan."

Sommige werkenden zijn bovendien als zzp'er aan de slag gegaan door slecht werkgeverschap, denkt Van der Neut. Werkgevers hebben de extra arbeidskrachten wel nodig en proberen daarom nu met arbeidscontracten voor onbepaalde tijd en gunstige en flexibele voorwaarden een baan in loondienst aantrekkelijker te maken. "Als ze dat een stuk eerder hadden gedaan, vraag ik me af of we wel zoveel zzp'ers hadden gehad."

Verschuiving in arbeidsmarkt

De handhaving op schijnzelfstandigheid door de Belastingdienst kan voor een verschuiving zorgen in de gehele arbeidsmarkt. Het kan in bepaalde sectoren leiden tot meer structurele krapte en hogere werkdruk, zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen van Tilburg University.

Als een aanzienlijk deel van de zzp'ers besluit zich terug te trekken uit de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld omdat het toch al ging om een lage omzet of de partner inkomsten heeft, vergroot dat problemen als vergrijzing en krapte. Ongunstig is het ook als mensen vanuit een krappe sector als het onderwijs, de bouw of de zorg, overstappen naar een andere sector. "In dat geval krijgen de zorg en het onderwijs, die het toch al zwaar hebben, het nog moeilijker."

Bedrijven zullen bovendien moeite moeten doen om mensen te verleiden in loondienst te komen, zegt de hoogleraar. Maar ook zzp'ers moeten inleveren. "Mensen zijn niet voor niets zzp'er geworden, ze wilden zaken als de administratie en vergaderingen niet meer doen. Tegelijkertijd zijn de lonen gestegen, maar liggen die voor vaste mensen lager dan voor zelfstandigen. Beide kanten moeten tot overeenstemming komen."

Voor zowel de zzp'ers als de werkgevers breekt nu een jaar van onzekerheid aan, zegt Wilthagen. Maar ook de werknemers die in eerste instantie niets met de nieuwe regels te maken hebben, gaan de effecten merken. "Als zzp'ers stoppen, komt er meer werk bij hen terecht. Dat leidt weer tot meer werkdruk en mensen die uitvallen of weg willen. Zo komt de rekening uiteindelijk te liggen bij de mensen in loondienst, en bij leerlingen, cliënten en patiënten."

Bron: ANP