Volgens het CPB is de allerrijkste 0,01 procent in ons land 21 procent van het inkomen kwijt aan belasting, terwijl dat bij midden- en hoge inkomens 40 procent is. Het inkomen van de allerrijkste huishoudens bestaat grotendeels uit kapitaalinkomen zoals bijvoorbeeld rente, dividend, huur en bedrijfswinsten, die minder belast worden dan looninkomen, aldus de onderzoekers in het rapport 'Ongelijkheid en Herverdeling' dat is opgesteld in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Dat laatste maakt dat in het kabinet nu ook wordt gesproken over het heffen van belasting op vermogen. Kaag geeft toe dat Nederland in vergelijking met andere landen kapitaal weinig belast. Het is al langer een wens van de linkse coalitie om meer te doen aan vermogensongelijkheid. Een groep ambtenaren onder leiding van AFM-chef Laura van Geest kijkt nu naar deze ongelijkheid.

Het rapport van het CPB laat zien "dat we nog wat stappen moeten maken", zegt Kaag. Het uitgangspunt van het kabinet is juist dat de "sterkste schouders de zwaarste lasten zouden moeten dragen", maar het tegenovergestelde blijkt uit de analyse van het CPB. Dat zal ook een rol spelen bij de herziening van het belastingstelsel waar staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit) aan werkt. De bewindsman is voor een evenwichtiger systeem van belastingheffing. "Ik probeer hierover snel met voorstellen te komen. Dat begint met de Richtingennotitie die de komende maand naar buiten komt." Van Rij wil de notitie uiterlijk 15 april 2022 naar de Tweede Kamer sturen.

Van Rij sprak daarnaast tijdens een CPB beleidsseminar 'Ongelijkheid en herverdeling' afgelopen vrijdag over de onevenwichtigheden in het boxenstelsel. "Meer duidelijkheid komt er bij de voorjaarsnota en later bij het Belastingplan 2023", beloofde hij. Verder bevestigde Van Rij eerdere berichtgeving dat het geld voor de hersteloperatie niet alleen uit box 3 kan worden opgebracht en dat box 2 een serieuze optie is.

Herverdeling inkomens minder door belastingheffing

Verder blijkt uit het CPB-rapport dat de laagste inkomens 55 procent van hun inkomen betalen aan belasting. Zij worden wel gecompenseerd door de overheid via uitkeringen, toeslagen en heffingskortingen. Het CPB zegt dan ook dat de herverdeling van inkomens tussen Nederlandse huishoudens vooral plaatsvindt door overheidsuitgaven zoals toeslagen en bijstand, en veel minder door belastingheffing. "De allersterkste schouders dragen dus niet de zwaarste lasten", aldus onderzoeker Arjan Lejour van het CPB in het rapport.

Het onderzoek keek niet alleen naar de directe belastingen, maar ook naar de verdeling van indirecte belastingen, zoals accijns en btw en alle overheidsuitgaven aan bijvoorbeeld onderwijs en zorg.

Volgens het CPB werpt de studie een nieuw licht op de ongelijkheid en inkomensherverdeling tussen Nederlandse huishoudens. Er vindt meer herverdeling plaats doordat vooral lage inkomens profiteren van collectieve uitgaven. Daar staat tegenover dat zowel lage als middeninkomens een relatief groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan indirecte belastingen, wat zorgt voor minder herverdeling.

Het rapport komt op een moment dat de lasten voor de meeste huishoudens sterk stijgen vanwege de hoge inflatie, vooral aangejaagd door de sterk gestegen energieprijzen door de oorlog in Oekraïne. De overheid is bezig met maatregelen om huishoudens financieel te ontlasten, bijvoorbeeld door een verlaging van de energiebelasting en het verlagen van de accijns op benzine en diesel.

Bron: CPB/ANP