Hieronder staan 40 vragen die in de praktijk spelen aan de hand van een alledaagse casus. Vragen waarop we nu nog geen zwart-wit antwoord kunnen geven, het is nog steeds een grijs gebied. Naast deze 40 vragen kun je overigens zo nóg 10 vragen bedenken. Maar het komt wellicht wat vreemd over om in deze column alle 50 tinten grijs te willen behandelen.

Kennelijk is de Belastingdienst nu bezig (zie Kamerbrief TK 32.140, nr. 177) met de voorbereidingen voor een formulier waarmee belastingplichtigen hun werkelijk rendement kunnen opgeven, voor het geval de Hoge Raad de staatssecretaris in het ongelijk stelt. Maar dan vraag ik me het volgende af: hoe kun je een formulier ontwikkelen waarin je het werkelijk rendement opvraagt, als je niet eerst duidelijk maakt wát dat werkelijke rendement is?

Met onderstaande 40 vragen in een simpele praktijkcasus wil ik van het ministerie van Financiën afdwingen dat het duidelijkheid verstrekt over het nieuwe box 3-inkomensbegrip.

Hoe luidt de casus

Jos (58), timmerman van beroep en Ria (56), interieurarchitecte, wonen in de meest oostelijke wijk van Tilburg en zijn met elkaar getrouwd in algehele gemeenschap van goederen. En hoewel ze al 35 jaar samen zijn, verkeren ze ogenschijnlijk nog steeds in hemelse sferen. Ze hebben samen één zoon, Jessy (33). Zij hebben hun aangifte over 2022 al een tijdje geleden ingediend. De Belastingdienst heeft de definitieve afwikkeling van de aanslag aangehouden, in afwachting van bovengenoemd arrest van de Hoge Raad.

Hoe luidt hun box 3-positie:

• beiden hebben spaarrekeningen: Jos bij de ABN AMRO en Ria bij de Rabobank;
• Jos heeft ook nog een kleine bankrekening bij de Schweitzer Bank in Zwitserse franken, omdat ze regelmatig in Zug op vakantie gaan;
• Ria heeft een bescheiden effectenportefeuille;
• Jos en Ria hebben op de laatste vrijdag van 2020, toen Jessy 30 werd, een zgn. ‘papieren schenking’ gedaan, waardoor ze € 100.000 schuld aan Jessy hebben met een rente van 6%;
• Jos heeft in 2020 voor een periode van vijf jaar € 10.000 uitgeleend aan zijn broer Kleo, onder strikt zakelijke condities zoals een rentepercentage van 5%; en
• ze hebben ten slotte twee vakantiehuisjes. Het ene staat in Renesse en is sinds 2005 eigendom van Jos. Ze gebruiken het samen in de weekenden en vakantieperioden. Ria heeft een huisje in Veere, in 2015 door haar als belegging gekocht. Dat laatste huisje wordt alleen maar shortterm verhuurd. Ria heeft voor de aanschaf van dat vakantiehuisje € 50.000 aflossingsvrij tegen 4% rente bij haar ouders geleend.

Hoe luiden in deze casus de 40 vragen over hun box 3-inkomen over het jaar 2022, uitgaande van box 3-heffing over het werkelijk rendement?

Vragen over spaargeld en leningen

1. De ABN AMRO keert de rente op een spaarrekening over het jaar 2022 uit op 31 december 2022 en de Rabobank op 1 januari 2023. In welk jaar moeten Jos en Ria de rente over de spaarrekeningen over 2022 aangeven?
   
   
2. Als het kasstelsel geldt, en de rente belast is in het jaar dat Jos en Ria die ontvangen, gaat daardoor de bank waarvoor zij kiezen, uitmaken voor het moment van belasting betalen? En is sparen bij de Rabobank dan wellicht gunstiger dan bij de ABN AMRO, omdat je dan een jaar later belasting over rente betaalt?
   
   
3. De koers van de Zwitserse Frank is in 2022 licht gedaald. Vormt dat koersverlies bij Jos een aftrekpost? En welke koers moet Jos hanteren: de koers die geldt voor de aankoop van franken, die voor verkoop of de middenkoers?
   
   
4. Op enig moment in 2022 gaat de Schweitzer Bank failliet en het banksaldo valt niet onder enig depositogarantiestelsel. Mag Jos dat vermogensverlies aftrekken?
   
   
5. Jos heeft de rente over het jaar 2022 op de lening bij Jessy alvast op 31 december 2021 betaald. In welk jaar is die rente aftrekbaar?
   
   
6. Nu betaalt Jos de rente over het jaar 2022 op de lening bij Jessy op 1 januari 2023. In welk jaar is die rente dan aftrekbaar?
   
   
7. Jos en Ria betalen op de lening wegens de papieren schenking Jessy elk jaar 6% rente. Terwijl de marktrente maar 4% is. Uit zich dat in de waarde van de schuld?
   
   
8. Stel dat Jos en Kleo hebben afgesproken dat Kleo de rente pas na afloop van de lening na vijf jaar in 2025 in één keer hoeft te betalen. Is dan de rente – ook al heeft Jos die nog niet ontvangen – belast in de betreffende jaren, dus ook deels in 2022 of pas na afloop van die vijf jaar?
   
   
9. In vervolg op de vorige vraag: Kleo stort in 2022 toch alvast de rente over 2020 tot en met 2022 op de bankrekening van Jos. In welk jaar is die rente bij Jos belast?
   
   
10. In 2022 daalt de marktrente voor een lening vergelijkbaar met die van Jos aan Kleo naar 4% waardoor de waarde van de vordering van Jos stijgt. Is die waardestijging dan belast? En leidt dat in de jaren daarna, als de vordering weer in waarde daalt tot uiteindelijk in 2025 naar de nominale waarde tot aftrekposten?
    
    
11. Als in de vorige vraag, maar nu stijgt de marktrente naar 6%. Is die waardedaling van de vordering dan bij Jos in 2022 aftrekbaar? En leidt dat in de jaren daarna, als de vordering weer in waarde stijgt tot uiteindelijk in 2025 naar de nominale waarde tot heffingsmomenten?
    
    
12. In 2022 gaat het met Kleo geheel onverwachts financieel ineens minder goed, waardoor er een serieuze kans ontstaat dat Jos zijn vordering op Kleo niet langer kan incasseren. Mag Jos dan die vordering op Kleo afwaarderen en is die afwaardering van zijn vordering aftrekbaar?
    
    
13. Nu gaat Kleo in 2022 zelfs geheel onverwachts failliet waardoor Jos zijn vordering op Kleo niet langer kan incasseren. Is die afwaardering van zijn lening aftrekbaar?
    
    
14. Het gaat met Jos en Ria in 2022 ineens financieel erg slecht, waardoor er een serieuze kans ontstaat dat Jos zijn schuld niet langer kan aflossen. Moet Jos dan die lening afwaarderen en is die afwaardering belast?
    
    
15. Nu heeft Jos € 10.000 bij Kleo geleend, ofwel de omgekeerde situatie. Ze spreken af dat Jos de rente vooraf in één keer in 2020 betaalt. Is dan de rente – omdat Jos die in 2020 heeft betaald – helemaal aftrekbaar in 2020 of ook voor een deel in 2022?
    
    
16. Nu leende Jos € 10.000 in 2020 bij Kleo voor een periode van vijf jaar en ze spraken af dat Jos de rente achteraf in 2025 betaalt. Jos besluit om die losse rentetermijnen over 2020 tot en met 2022 toch alvast in 2022 te betalen. In welk jaar is die rente bij Jos aftrekbaar?
    
    
17. Jos en Ria hebben hun privéwoning in Tilburg in 2021 geherfinancierd. De boeterente hebben ze meegefinancierd. Elk jaar betalen ze keurig rente daarover. Wordt de rente op dat deel van de lening aftrekbaar in box 3, waarbij in 2022 een tarief geldt van 31%? Terwijl als de rente in box 1 aftrekbaar zou zijn geweest, die rente door de Wet Hillen effectief niet of nauwelijks tot een aftrek zou hebben geleid?
    
    Vragen over effecten
    
    
18. Een aandelenfonds van Ria keert in 2022 stockdividend uit. Daardoor daalt de koers van dat aandeel ter waarde van het uitgekeerde dividend. Is dat stockdividend bij Ria belast? En moet Ria daarna de aandelen die ze uit het dividend terugkrijgt weer aanmerken als een storting in dat fonds?
    
    
19. De bank brengt begin januari 2023 kosten in rekening voor het aanhouden van haar beleggingsportefeuille in 2022. In welk jaar zijn die kosten aftrekbaar?
    
    Vragen over de vakantiewoning in Renesse
    
    
20. Moeten Jos en Ria belasting in 2022 betalen over het privégebruik van die vakantiewoning in Renesse? En zo ja, hoe bepalen zij dan de hoogte van de belastbare inkomst? Maakt het daarbij uit of zij die woning een enkel weekendje per jaar gebruiken of er bijna elk weekend en elke vakantie verblijven?
    
    
21. Door omstandigheden kunnen Jos en Ria de woning heel 2022 niet gebruiken. Moeten zij dan toch belasting betalen over een privégebruik van die woning?
    
    
22. Het kraantje in de badkamer lekt en Jos repareert dat door het vervangen van een nieuw leertje. Zijn de kosten van dat leertje aftrekbaar?
    
    
23. Het vakantiehuis heeft een plat dak. Elke 20 jaar moet dat dak worden vervangen, dat kost € 20.000. Mag Jos dan ten laste van zijn inkomen een voorziening vormen van € 1.000 per jaar, conform het baksteenarrest?
    
    
24. De vakantiewoning stijgt in 2022 in waarde. Is die waardestijging in 2022 belast? En zo ja, moet Jos dan kijken naar de waarde in het economische verkeer, al dan niet rekening houdend met eigen gebruik, of de WOZ-waarde?
    
    
25. Jos verkoopt de woning later in 2022 en maken een leuke winst doordat de verkoopprijs aanzienlijk hoger is dan wat hij in 2005 voor die woning betaalde. Is die vermogenswinst belast? En zo ja, stel ze kopen daarna een andere woning in Renesse terug. Mag hij dan de vermogenswinst op de oude woning afboeken op de verkrijgingsprijs van de nieuwe woning, conform de ruilarresten?
    
    
26. Als Jos over de waardestijging tot 2022 belasting moet betalen, en wel via de vermogenswinstbelasting, vanaf welk jaar is de vermogenswinst belast: 2005, 2017 of 1 januari 2022?
    
    
27. En hoe bepaalt Jos dan de step-up waarde? Volgens de waarde in het economische verkeer van het jaar van de step-up? Of de WOZ-waarde? Of de WOZ-waarde verhoogd met 20%, vergelijkbaar met de step-up in de tbs-regeling in 2001?
    
    
28. Kleo, de broer van Jos, is bouwvakker. Tijdens zijn vakantieweken gaat hij voor een kratje bier behoorlijk aan de slag in de woning van Jos. Hij bouwt een mooie serre aan de woning. Dat verhoogt de waarde van de woning. Is die waardeaangroei bij Jos belast?
    
    Vragen over de vakantiewoning in Veere
    
    
29. Ria verhuurt de woning voor de maand februari 2023 aan Heinrich. Ria laat de huur vooraf in 2022 betalen. In welk jaar is die huur belast?
    
    
30. Mag Ria bij het bepalen van haar inkomen in 2022 afschrijvingskosten in aanmerking nemen?
    
    
31. Ria vraagt regelmatig aan Jos om de woning schoon te maken na een verhuur. Ze betaalt hiervoor € 100 per keer aan Jos. Zijn die kosten voor Ria aftrekbaar in box 3? En bij Jos belast in box 1 als resultaat uit overige werkzaamheden?
    
    
32. Regelmatig rijden Jos en Ria op en neer naar Veere, om het pand na een verhuurperiode te inspecteren. Dan lunchen ze bij Eetcafé De Branding om hun bevindingen te bespreken. Zijn die lunchkosten aftrekbaar?
    
    
33. Ook het kraantje in de badkamer van het pand in Veer lekt en Ria laat die door een loodgieter in december 2022 repareren. De loodgieter stuurt Ria daarvoor een rekening in januari 2023. In welk jaar zijn die kosten aftrekbaar?
    
    
34. Ria heeft in november 2022 een huurnota gestuurd voor de verhuur van de vakantiewoning in februari 2023. Die nota moet worden betaald uiterlijk in december 2022. De huur wordt echter pas in januari 2023 betaald. Wanneer moet ze die huur aangeven?
    
    
35. Als de vorige vraag, maar nu voelt Ria in december 2022 aan haar water aan dat die huur niet betaald gaat worden, helemaal niet zelfs. Mag ze hier bij de bepaling van haar inkomen in 2022 rekening mee houden?
    
    
36. Voor week 17 in 2022 kan ze geen enkele huurder vinden voor haar vakantiewoning. Haar buurman Harrie mag daarom die week in de woning in Veere verblijven als wederprestatie voor een gratis klus in hun eigen woning in Tilburg. Moeten ze daar belasting over betalen? En zo ja, hoe bepalen ze dan hun inkomst?
    
    
37. Ook voor week 18 in 2022 kan Ria geen enkele huurder voor de vakantiewoning vinden en biedt ze Harrie aan dat hij die woning ook dat weekje mag gebruiken. Maar dan moet hij wel als klusser wat onderhoudswerkzaamheden verrichten. Moet ze daar enerzijds belasting over betalen? En zo ja, hoe bepaalt ze dan haar inkomst? En zijn dat dan anderzijds ook weer aftrekbare onderhoudskosten bij haar?
    
    
38. De gemeente Veere wijzigt de bestemming van het vakantiehuisje van Ria. Ze mag het voortaan nog maar drie maanden per jaar verhuren. Dat leidt tot een waardedaling van dat pand, omdat de indirecte opbrengstwaarde daalt. Is die waardedaling aftrekbaar?
    
    Echtscheiding
    
    
39. Na 35 mooie jaren eindigt toch het huwelijk tussen Jos en Ria. De woning in Renesse wordt bij de boedelverdeling toegedeeld aan Jos en de woning in Veere aan Ria. Is dat voor Jos een vervreemding van de onverdeelde helft van de woning in Veere en voor Ria een vervreemding van de onverdeelde helft van de woning in Renesse? Leiden die vervreemdingen tot een belastingheffing over de meerwaarden die in het verleden zijn opgebouwd?
    
    
40. Geldt dat ook voor de schuld aan Jessy? De waarde in het economische verkeer van de schuld is door de lagere marktrente immers hoger dan de nominale waarde. Leidt dat tot een aftrekpost bij Ria als Jos die schuld bij de boedelverdeling alleen voor zijn rekening neemt?

Hoge Raad, alstublieft…

Al deze vragen kunnen overigens simpel worden beantwoord via de magische woorden “goed koopmansgebruik” van art. 3.25 Wet IB 2001. Als moet worden uitgegaan van werkelijke inkomsten in plaats van het forfaitaire rendementen, ligt een uitleg van het begrip inkomen aan de hand van art. 3.25 zelfs voor de hand. Alle bovengenoemde 40 vragen, en zo nodig ook de andere 10 vragen, zijn dan eenduidig en helder te beantwoorden.

Wat zou het voor de fiscale praktijk geweldig zijn als de Hoge Raad in het komende arrest ook een overweging zou opnemen dat voor het bepalen van de hoogte van het werkelijk inkomen men kan aansluiten bij goed koopmansgebruik. Dat zou de komende tijd zo veel onzekerheid, onrust, nieuwe procedures schelen…