Wat is een tijdsklem? Met een kapitaalverzekering eigen woning (KEW) kan een verzekeringnemer belastingvrij sparen voor de aflossing van zijn eigenwoningschuld. Voorwaarde voor een belastingvrije uitkering: ten minste 15 jaar lang aaneengesloten premie betalen. Dit vormt de "tijdsklem".

Bij besluit van 20 december 2012 keurt het ministerie van Financiën goed dat deze tijdsklem onder bepaalde omstandigheden vervalt. Dit besluit geldt voor KEW's, spaarrekeningen eigen woning (SEW's) en beleggingsrechten eigen woning (BEW's). Het nieuwe besluit van 17 december is ruimer dan het besluit uit 2012. Nieuw is dat de tijdsklem ook kan vervallen als het gaat om een kapitaalverzekering waarop het overgangsrecht van de Wet IB 2001 van toepassing is. Met andere woorden: voor kapitaalverzekeringen die in box 3 vallen en uitzicht geven op een belastingvrije uitkering.

Aflossingseis

Een belangrijke voorwaarde voor het vervallen van de tijdsklem is dat de belastingplichtige met de afkoopsom de eigenwoningschuld zo veel als mogelijk aflost. Deze laatste eis geldt ook voor kapitaalverzekeringen die vallen onder het overgangsrecht van de Wet IB 2001. Weliswaar eist de wet niet dat deze uitkering wordt gebruikt voor de aflossing van de eigenwoningschuld, maar deze eis wordt voor de toepassing van dit besluit nu wel gesteld. Dat roept de vraag op: en wat nu als de eigenwoningschuld lager is dan de afkoopsom?

Voor een KEW, SEW of BEW is het duidelijk. In dat geval wordt het rentebestanddeel in het deel van de afkoopsom dat niet wordt gebruikt voor de aflossing van de eigenwoningschuld belast. Daar is ook een wettelijke basis voor. Maar voor kapitaalverzekeringen die onder het overgangsrecht van de Wet IB 2001 vallen, ligt dat anders. Wordt het rentebestanddeel in dit surplus nu belast of niet?

Vervallen tijdsklem

De belastingplichtige kan een beroep doen op het tijdsklemmenbesluit in drie situaties:

1. Bij beëindiging van fiscaal partnerschap.
2. In de situatie dat de verkoopprijs van de vorige woning onvoldoende is om de desbetreffende eigenwoningschuld volledig af te lossen.
3. In de situatie dat de belastingplichtige gebruik maakt van een vorm van schuldhulpverlening.

Aflossen van een restschuld

Laten we focussen op de tweede categorie. Stel dat je je oude woning met verlies verkoopt. Je zit in je nieuwe eigen woning en behalve een eigenwoningschuld op deze woning heb je een restschuld.  Als je nu je KEW afkoopt, mag je de afkoopsom dan (deels) gebruiken voor de aflossing van de restschuld?

Een restschuld is in fiscale zin geen eigenwoningschuld. Het besluit heeft het alleen over het aflossen van de eigenwoningschuld dus strikt genomen zou het antwoord ontkennend moeten luiden. Dat zou wel een beetje flauw zijn, en naar ik aanneem ook onbedoeld. Deze voorwaarde stond echter ook al op deze wijze verwoord in het oude besluit. In de vakliteratuur is hier meermaals (onder andere door mij) op gewezen. Toch heeft Financiën hierin geen aanleiding gezien om het besluit op dit punt aan te passen. De vraag is dan ook nog steeds, en misschien wel meer dan voorheen: mag het nu wel of niet?

Schuldhulpverlening

Dan de derde categorie: schuldhulpverlening. Wat is dat nou eigenlijk? Het besluit biedt hier geen duidelijkheid over. Het begrip is niet gedefinieerd. Moet het in dit kader bijvoorbeeld gaan om gemeentelijke schuldhulpverlening? Of vallen privé-initiatieven hier bijvoorbeeld ook onder? Men neme Bram. Bram heeft een eigen woning met een eigenwoningschuld. Voor de aflossing van zijn eigenwoningschuld heeft Bram in 2007 een KEW gesloten. Bram kan niet zo goed omgaan met geld. Tot over zijn oren zit hij in de schulden. Zijn goede vriend Cornelis helpt hem (deels) van zijn schulden af.

De vraag is nu: kan Bram zijn KEW afkopen met een beroep op het tijdsklemmenbesluit? Nu het begrip schuldhulpverlening niet nader is uitgewerkt is dat op zijn minst verdedigbaar. Maar het blijft natuurlijk wel een beetje schimmig…