Het kabinet is naarstig op zoek naar geld om de tegenvallers ten aanzien van box 3, de hersteloperaties, woningbouw, klimaat, zorg, onderwijs en landbouw op te vangen. In de coalitie wordt er fundamenteel anders gedacht over het te voeren financieel beleid. Het is de vraag of de coalitiepartijen het tijdens de voorjaarsbesluitvorming eens kunnen worden.

De oppositie dwong tijdens de behandeling van het pakket Belastingplan 2025 af dat het kabinet de voorgenomen btw-verhoging op sport en cultuur zou schrappen (zie WFR 2024/310). Daarbij heeft het kabinet, in ruil voor de steun van CDA, CU en SGP voor het pakket Belastingplan, onder andere toegezegd om “voor de Voorjaarsnota in overleg met de Kamer een alternatieve invulling” te vinden waarbij expliciet gekeken zou worden naar het handboek Omzetbelasting. In de Eerste Kamer bevestigde staatssecretaris Van Oostenbruggen (Fiscaliteit) dat de btw ‘het startpunt’ is in de zoektocht naar dekking, waarmee de mogelijkheid voor andere opties werd opengehouden.

Bezuinigen

In aanloop naar een technische briefing en een commissiedebat over de btw-maatregelen in de Tweede Kamer lekte afgelopen week via de media uit dat een mogelijke beleidsoptie het verhogen van het hoge btw-tarief naar 21,4% zou kunnen zijn. Deze eenvoudige oplossing binnen het btw-domein had de benodigde € 1,2 miljard kunnen opleveren, maar werd onmiddellijk afgeschoten door zowel oppositie- als coalitiepartijen, waarna de Tweede Kamer deze optie met algemene stemmen uitsloot. Niemand durft het aan om ‘alles duurder te maken voor iedereen’, waardoor de staatssecretaris moet blijven zoeken naar financiële dekking die wel op voldoende politieke steun kan rekenen.

In de afgelopen weken hebben de individuele coalitiepartijen al laten weten waar ze zelf het liefst de additionele financiële dekking willen vinden. De PVV pleit voor het bezuinigen op dossiers waar ze zelf geen fan van zijn, zoals ontwikkelingssamenwerking. Ook de VVD pleit voor bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking en wil daarnaast geld besparen in het sociale zekerheidsdomein door de koppeling tussen het minimumloon en uitkeringen los te laten. NSC pleit er juist voor om minder streng te begroten, waardoor de overheid meer geld kan uitgeven. De BBB geeft aan dat het constante bezuinigen om de staatsschuld terug te dringen nu geen prioriteit moet hebben.

Parlementair

Een motie ingediend door GroenLinks-PvdA, Volt, Denk, PvdD en SP die zowel verzocht om het algemene btw-tarief niet te verhogen als “met een beter alternatief te komen dat niet ten koste gaat van werkenden” werd weggestemd. Het laat zien dat de coalitiepartijen én de benodigde oppositiepartijen nadrukkelijk de optie open willen houden ook naar andere belastingen te kunnen kijken. Dit is belangrijk met oog op de beleidsopties die de staatssecretaris heeft gepresenteerd: het verhogen van het hoge of lage btw-tarief (voor bepaalde producten); of het bewegen richting een uniform btw-tarief. Ook deze opties zijn politiek niet populair.

Het blijft daarnaast interessant om naar de verhoudingen binnen de coalitie te kijken. Natuurlijk was het geen toeval dat de beleidsoptie voor de alternatieve btw-maatregel voortijdig in de media verscheen. Het tekent de verhoudingen en werkwijze binnen de coalitie. Onwelgevallige plannen worden naar de media gelekt, waarna ze op de sociale media worden afgeserveerd. De coalitiepartijen lijken zich in een permanente verkiezingscampagne te bevinden, waarbij ze zich steevast kritisch – bijna als oppositiepartijen – positioneren tegenover alles wat het kabinet al dan niet voortbrengt. Deze opstelling maakt het niet eenvoudiger om een beleidsmaatregel te vinden die ook door de constructieve oppositie gesteund kan worden.