De Eerste Kamer stemde daarbij in met het Belastingplan 2024 en vijftien andere wetsvoorstellen, maar verwierp de Wet fiscale klimaatmaatregelen industrie en elektriciteit. De wet fiscale klimaatmaatregelen voor de glastuinbouw werd wel aangenomen, evenals de voorstellen rond koopkrachtondersteuning, de BOR en box 3. Daarnaast werden 15 – van de 22 – moties aangenomen, waaronder alle moties die het kabinet oproepen met alternatieve dekkingsvoorstellen te komen en “minder schadelijke” voorstellen te doen voor de wijzigingen die de Tweede Kamer doorvoerde op het Belastingplan.

De Wet fiscale klimaatmaatregelen industrie en elektriciteit bevat een groot deel van de fiscale voorstellen uit het aanvullend klimaatpakket dat afgelopen voorjaar is aangekondigd om het behalen van de klimaatdoelen voor 2030 mogelijk te maken. Het wetsvoorstel beoogde een aantal vrijstellingen in de energiebelasting, voor metallurgische en mineralogische procedés en voor het duaal en non-energetisch gebruik van kolen, af te schaffen. Daarnaast zou via dit voorstel de minimum CO2-prijs voor de elektriciteitssector en industrie worden verhoogd. In de Tweede Kamer steunde, destijds, een ruime meerderheid (111 Kamerleden) dit voorstel. De tegenstemmen kwamen toen van de PVV, PvdD, FvD, BBB, SGP, BIJ1, JA21 en Omtzigt.

Handelingsperspectief

In de Eerste Kamer stemden BBB, VVD, CDA, PVV, JA21, SGP, FvD en 50PLUS tegen het genoemde wetsvoorstel. De voornaamste reden daarvoor is dat het wetsvoorstel in hun ogen onhaalbaar is. De industrie heeft op dit moment onvoldoende reëel handelingsperspectief om te verduurzamen in het tempo waarop het kabinet dat wil. Duurzame alternatieven, zoals groene stroom en groene waterstof, zijn nog onvoldoende beschikbaar en ook de (elektriciteits)infrastructuur is niet op tijd gereed. In dat licht vreest de Eerste Kamer dat de industrie niet meer kan concurreren met het buitenland en deels naar het buitenland zal vertrekken. Pas als de industrie handelingsperspectief heeft, kan volgens deze senaatsfracties de verduurzaming afgedwongen worden.

Dat de VVD en het CDA in de Eerste Kamer tegen wetgeving stemmen waar hun collega’s in de Tweede Kamer nog vóór hebben gestemd, is politiek interessant. Allereerst laat het zien dat de Eerste Kamer momenteel kritischer naar (fiscale) wetgeving kijkt én bereid is om af te wijken van eerder stemgedrag van de eigen partij. Dat zagen we ook bij de in de Eerste Kamer aangenomen moties die de regering verzoeken de versobering van de 30%-regeling zo snel mogelijk terug te draaien en de dekking voor het hogere minimumloon anders in te richten. Ook in het asieldossier zien we dat de Eerste Kamer ervoor kiest om een expliciete wens van de Tweede Kamer, namelijk de spreidingswet niet te behandelen, naast zich neer te leggen.

Parlementaire agenda

De Eerste Kamer handelde daarmee de afgelopen weken als een chambre de reflection waar inhoud prevaleert boven politiek opportunisme. In het nieuwe jaar zal blijken hoe in politiek de Eerste Kamer daadwerkelijk is. Allereerst bij de behandeling van de spreidingswet in januari en daarna bij de plenaire behandeling van de afbouw salderingsregeling op 6 februari. Ten aanzien van beide dossiers is het vooral de vraag wat de VVD-fractie in de Eerste Kamer zal gaan doen: de inhoudelijke koers van het demissionaire kabinet volgen, of tegenstemmen met oog op de formatie van een nieuw kabinet met de PVV, NSC en BBB?

In het kerstreces zullen de PVV, VVD, NSC en BBB hun strategie aanscherpen voor de verdere onderhandelingen over een gezamenlijk kabinet. Onder leiding van informateur Plasterk spreken deze partijen in de eerste week van januari verder over een mogelijk gezamenlijk kabinet. Het is onwaarschijnlijk dat dit kabinet snel gevormd zal worden, maar het valt wel op dat deze vier partijen in de Tweede Kamer steeds meer gezamenlijk optrekken.