In het debat lag de nadruk vooral op de vraag of, en hoe, de Kamer de verschillende aanbevelingen van de enquêtecommissie wil overnemen. Daarbij werd het wederom duidelijk hoe ingewikkeld het zal zijn om het toeslagenstelsel af te schaffen en om het fraudebeleid streng, maar empathisch, te maken. De formerende partijen zullen op deze punten een aantal ingewikkelde keuzes moeten maken.

De parlementaire enquêtecommissie heeft 19 aanbevelingen gedaan om de patronen die hebben bijgedragen aan het toeslagenschandaal te doorbreken. Op die manier moet voorkomen worden dat er binnenkort weer een vergelijkbaar schandaal kan plaatsvinden. In het debat pleitten GL-PvdA, SP, CDA, Denk, PvdD, CU en Volt ervoor om de aanbevelingen uit het rapport integraal over te nemen en uit te voeren. De andere partijen plaatsten hun vraagtekens bij enkele van de aanbevelingen, zoals de aanbeveling om de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State af te splitsen. Flach (SGP), Bamenga (D66) en Keijzer (BBB) vroegen zich af in hoeverre dit daadwerkelijk een probleem zal oplossen.

Echte fraudeurs

In het debat werden eveneens vraagtekens gezet bij de meest fundamentele aanbevelingen uit het rapport: het afschaffen van het toeslagensysteem en de inrichting van het fraudebeleid. De enquêtecommissie geeft aan dat “het huidige toeslagenstelsel teveel risico’s en nadelige gevolgen voor mensen” heeft en daarom moet worden afgeschaft. Als het aan GL-PvdA, SP, CU en Volt ligt dan gebeurt dit zo snel mogelijk. Kamminga (VVD), Keijzer (BBB) en Mulder (PVV) vinden het niet realistisch om op korte termijn in één keer alles af te schaffen. In hun ogen moet er meer nagedacht worden over het toekomstige stelsel én zal het afschaffen stapsgewijs moeten gebeuren.

De enquêtecommissie heeft verscheidene aanbevelingen gedaan om het fraudebeleid anders in te richten. Plat gezegd moet de overheid niet doorslaan in het aanpakken van fraude en meer oog hebben voor mensen en de omstandigheden van het geval. GL-PvdA, SP, Denk en PvdD sluiten zich hier volmondig bij aan en pleiten voor een fraudebeleid dat uitgaat van vertrouwen. Op dit punt waren de PVV, VVD en BBB eveneens terughoudend. Mulder (PVV) benadrukt dat zijn partij tegen “coulance inbakken in de wetgeving” is omdat “echte fraudeurs gewoon hard aangepakt moeten worden”. Keijzer (BBB) wil dat de “terechte aandacht voor misplaatste fraudebestrijding” niet betekent dat “echte fraudeurs makkelijker te werk kunnen gaan”.

Parlementaire agenda

Alle partijen in de Tweede Kamer, met uitzondering van de PVV, steunden de motie waarmee de analyse, conclusies en aanbevelingen uit het rapport werden onderschreven en het kabinet werd gevraagd om met concrete beleidsopties te komen om deze aanbevelingen te realiseren. Daarbij werd, om tegemoet te komen aan de bedenkingen bij de VVD en BBB, aangegeven dat sommige aanbevelingen uit het rapport “nadere uitwerking en politieke keuzes vergen”. Op verzoek van Van Baarle (Denk) zal het kabinet daarbij ook aanvullende maatregelen voorstellen om “de schending van recht op gelijke behandeling door de overheid te voorkomen”. De PVV, BBB en FvD stemden tegen deze motie.

Het debat laat zien dat de politieke realiteit ook ten aanzien van de onderwerpen toeslagen en fraudebestrijding is veranderd. Een meerderheid in de Tweede Kamer ziet het afschaffen van het toeslagenstelsel niet langer als een politiek doel op zichzelf, maar als een onderdeel van de brede discussie over het belastingstelsel en de sociale zekerheid. Een groot deel van de Kamer vindt het “aanpakken van echte fraudeurs” minstens zo belangrijk als het voorkomen van onrecht. Daarmee zal er op de korte termijn weinig veranderen aan het toeslagenstelsel en het fraudebeleid.