Op verzoek van de Ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën onderzochten onderzoeksbureaus SEO en Dialogic de doeltreffendheid, doelmatigheid en het doelgroepbereik van deze fiscale regeling. De uitkomsten van deze evaluatie zijn om twee redenen belangrijk. Allereerst omdat het kabinet op basis van deze evaluatie kijkt naar het bestaansrecht van de fiscale regeling. Daarnaast omdat het fiscale vestigingsklimaat (voor innovatieve bedrijven) ook in de formatie een rol zal spelen.

De innovatiebox heeft twee doelstellingen. Allereerst beoogt deze regeling het vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijven te stimuleren. Daarnaast heeft de regeling het doel om innovatieve activiteiten in Nederland te bevorderen. Concreet maakt de innovatiebox het mogelijk om het tarief in de vpb voor een deel van de winst, dat toe te rekenen is aan Research & Development (R&D) activiteiten, te verlagen tot 9%. De regeling wordt gebruikt door een aantal internationaal opererende grootbedrijven, die een groot deel van de R&D-investeringen in Nederland voor hun rekening nemen, en door innovatieve mkb-bedrijven. Daarmee is de innovatiebox een belangrijk onderdeel van het fiscale vestigingsklimaat voor (winstgevende) innovatieve bedrijven.

Vestigingsklimaat

Het evaluatierapport laat zien dat de innovatiebox grotendeels doeltreffend en deels doelmatig is in het bevorderen van het vestigingsklimaat. De regeling “kan mogelijk een verschil maken voor de beslissing waar innovatieve bedrijfsactiviteiten te vestigen c.q. uit te breiden of te behouden”. Deze conclusie wordt wel deels genuanceerd. SEO en Dialogic schatten in dat de innovatiebox voornamelijk bijdraagt aan beslissingen om in Nederland uit te breiden of te blijven. Een fiscale regeling helpt om Nederland op de lijstjes van mogelijke locaties te krijgen, maar uiteindelijk spelen andere vestigingsplaatsfactoren, zoals kwaliteit van de beroepsbevolking en (energie)infrastructuur, een grotere rol in een vestigingsbesluit.

De innovatiebox is, volgens de onderzoekers, slechts beperkt doeltreffend in het stimuleren van technische innovatie in Nederland. Berekeningen geven aan dat “voor elke euro aan gederfde belastinginkomsten gebruikers gemiddeld 28 eurocent in extra speur- en ontwikkelingswerk-activiteiten investeren”. Ook worden investeringen fiscaal gestimuleerd die bedrijven uit zichzelf ook al zouden doen. De bedrijven die deelnamen aan het onderzoek stelden daar tegenover dat veel van de financiële voordelen die voortkomen uit de innovatiebox ook direct in innovatie worden geïnvesteerd waardoor “het aantal arbeidsplaatsen op (Nederlandse) R&D-afdelingen groeit” en dat de innovatiebox “bijdraagt aan het ontstaan en de uitbouw van internationaal concurrerende ecosystemen”.

Parlementaire agenda

De evaluatie van de innovatiebox geeft een gemengd beeld. Enerzijds toont het onderzoek aan dat dit instrument belangrijk is voor het investeringsklimaat voor innovatieve bedrijven en dat er vergelijkbare regelingen zijn in andere landen. Het afschaffen of versoberen van de innovatiebox zou ons op achterstand zetten ten opzichte van het buitenland. Tegelijkertijd geven de onderzoekers aan dat er meer effectieve manieren zijn om innovatie te stimuleren, zoals een verschuiving van fiscale instrumenten naar R&D-subsidieprogramma’s of een verlaging van het generieke vpb-tarief. Ten slotte stellen ze ook kleinere aanpassingen voor, zoals het vereenvoudigen van het forfaitaire gebruik, waarmee de doelmatigheid kan worden verbeterd.

Het huidige demissionaire kabinet zal niet inhoudelijk reageren op deze evaluatie. Dit betekent dat de belangenbehartigers van het innovatieve bedrijfsleven op dit moment vooral bij de formerende partijen het belang van deze fiscale regeling – en de WBSO die dit jaar wordt geëvalueerd – zullen benadrukken. NSC en BBB hebben in hun verkiezingsprogramma’s staan dat ze deze regelingen willen “handhaven” en “behouden” en daarbij vinden ze de VVD aan hun zijde. Het is de vraag of ze de PVV, die eerder het afschaffen van alle fiscale innovatiefaciliteiten bepleitte, kunnen overtuigen.