In dat licht vonden er afgelopen week twee rondetafelgesprekken plaats in de Tweede Kamer, waarbij er met inhoudelijke experts en het bedrijfsleven werd gesproken over de betaalbaarheid van energierekeningen en de prijzen van voedsel in supermarkten. Daarbij werd benadrukt dat de stijgende kosten ook een fiscale component hebben en dat de Kamer door de btw, energiebelasting en verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken te verlagen de energie en de boodschappen goedkoper kan maken. Gezien de financiële uitdagingen van het kabinet-Schoof zijn verstrekkende voorstellen op deze dossiers niet waarschijnlijk.

De hoge inflatie sinds de coronacrisis heeft de koopkracht van burgers en prijzen van energie en boodschappen het allerbelangrijkste politiek-fiscale dossier gemaakt. Het hoofdlijnenakkoord van de PVV, VVD, NSC en BBB benoemt “bestaanszekerheid en koopkracht” dan ook als de eerste prioriteit van het kabinet-Schoof. Tegelijkertijd is deze ambitie een politieke achilleshiel voor het kabinet. Het is complex en vooral ontzettend duur om de koopkracht van burgers significant te verbeteren. De oppositiepartijen verwijten het kabinet in alle relevante debatten ondanks de mooie ambities veel te weinig te doen voor de portemonnee van de gewone Nederlander (zie WFR 2024/266).

Gerichte ondersteuning

In het rondetafelgesprek over de betaalbare energierekening wezen de experts op de systematiek van de energiebelasting. Nederland heeft een hoge energiebelasting die wordt verminderd door een heffingskorting. Het voordeel van dit systeem is dat het stimuleert om te verduurzamen. Daar staat tegenover dat mensen die hun huis niet kunnen verduurzamen, zoals mensen met een laag inkomen die in een slecht geïsoleerd huis wonen, relatief veel energiebelasting betalen. Erkens (VVD) en Grinwis (CU) wilden weten of het verstandig zou zijn om de systematiek aan te passen. Daarbij benadrukten de experts dat het economisch gezien verstandiger is om de koopkracht te repareren via inkomenspolitiek dan via de energiebelasting.

De Consumentenbond en de energieleveranciers riepen tijdens het rondetafelgesprek op om de energiebelasting op elektriciteit af te schaffen en de btw te verlagen. Deze voorstellen leidden tot irritatie bij Postma (NSC). Ze gaf aan dat deze voorstellen miljarden kosten en dat dit geld ook bij de mensen terechtkomt die de energierekening wel makkelijk kunnen betalen. In de ogen van de energieleveranciers kan dit geld gevonden worden door bijvoorbeeld de energiebelasting op gas te verhogen. Tegelijkertijd benadrukten de aanwezige economen dat de mensen die klem zitten met hun energierekening relatief veel gas verbruiken en dus onevenredig hard geraakt worden als de belasting daarop wordt verhoogd.

Parlementaire agenda

In het rondetafelgesprek over de voedselprijzen werd nogmaals duidelijk dat het complex is voor de Tweede Kamer om de prijzen van boodschappen te beïnvloeden. Allereerst benadrukten de topbestuurders van supermarkten én voedselproducenten dat het beter is om naar de prijs van een winkelmandje met producten te kijken, omdat individuele producten anders geprijsd kunnen zijn. Gevraagd naar de oorzaken van deze andere beprijzing verwezen de uitgenodigde bedrijven vooral naar de andere bedrijven in de keten. De bedrijven noemden ook een aantal concrete fiscale knelpunten waar de Kamer mee aan de slag moet: de btw-tarieven, de verbruiksbelasting op non-alcoholische dranken en de energiebelasting.

De twee rondetafelgesprekken toonden dat de Kamerleden op zoek zijn naar mogelijkheden om de prijzen van energie en boodschappen – door middel van beleidswijzigingen – te verlagen, maar dat het complex is om dit te realiseren. Enerzijds omdat generieke maatregelen niet behulpzaam zijn voor de mensen met een smalle portemonnee en anderzijds omdat het bijzonder veel geld kost om de koopkracht merkbaar te verbeteren. Later deze maand zal de Kamer debatteren over de betaalbare energierekening voor de huishoudens. Het is de verwachting dat er op korte termijn ook gedebatteerd wordt over de prijzen van boodschappen.