Afgelopen week liet het kabinet weten dat de invoering van een nieuw box 3-stelsel met minstens een jaar wordt uitgesteld. Er is bij de Belastingdienst, mede door de herstelwerkzaamheden voor box 3, onvoldoende capaciteit om een nieuw stelsel in te voeren. Het vernietigende oordeel van de Raad van State over het wetsvoorstel dat dit nieuwe stelsel moet introduceren, roept de vraag op of het ooit zal lukken om een uitvoerbare en rechtmatige vermogensrendementsheffing in te voeren.

Het box 3-dossier bevat diverse politieke pijnpunten. Allereerst het rechtsherstel dat geboden moet worden aan alle belastingplichtigen die in werkelijkheid een lager rendement hebben behaald dan het forfaitaire rendement in box 3. Dit rechtsherstel realiseren vraagt in de praktijk veel van zowel de Belastingdienst als belastingbetalers (zie hierover: WFR 2024/323). Een ander pijnpunt is het ‘overgangsjaar’ dat ontstaat door het uitstellen van het nieuwe stelsel. Enerzijds zal er ook dat jaar – 2027 – rechtsherstel geboden moeten worden. Anderzijds resulteert het niet-tijdig implementeren van een nieuw box 3-stelsel in een begrotingstekort van € 2,4 miljard. Deze rekening wordt bij de spaarders en beleggers gelegd.

Ingrijpende gevolgen

Het laatste politieke pijnpunt in het box 3-dossier is dat een nieuw stelsel om de werkelijk behaalde rendementen te belasten niet dichterbij lijkt te komen. Het vorige kabinet heeft een wetsvoorstel voorbereid om dit te realiseren: de Wet werkelijk rendement box 3. De Raad van State is echter bijzonder kritisch op dit voorstel. Kort samengevat leiden de plannen tot slechtere dienstverlening en veel complexiteit voor belastingplichtigen en de Belastingdienst. Denk aan de noodzaak voor belastingplichtigen om een uitgebreide administratie bij te houden en alle gegevens die tussen de Belastingdienst en andere organisaties moeten worden uitgewisseld om de informatie vanuit burgers te verifiëren.

De meest fundamentele kritiek vanuit de Raad van State ziet op het uitgangspunt van het kabinet dat de invoering van een nieuw box 3-stelsel budgettair neutraal moet plaatsvinden. Complexiteit, uitvoerbaarheid en doenvermogen lijken allemaal ondergeschikt te zijn aan budgetneutraliteit.

Omdat een nieuw stelsel minstens evenveel inkomsten moet opleveren als het huidige forfaitaire stelsel zonder rechtsherstel is er geen “ruimte voor het zorgvuldig en afgewogen vormgeven” van deze belasting en ontbreekt de “ruimte om andere varianten voor box 3 dan een stelsel van vermogensaanwas te overwegen”. Daarom adviseert de Raad van State om dit voorstel niet in te dienen en opnieuw te kijken naar de vormgeving van het box 3-stelsel.

Parlementair

Naast de complexiteit en uitvoerbaarheid zijn er nog twee politieke aandachtspunten ten aanzien van het huidige wetsvoorstel. Allereerst is het goed om zich te realiseren dat zowel de PVV als de BBB in elk inhoudelijk debat over box 3 hebben aangegeven tegen een vermogensaanwasbelasting te zijn. Het argument daarvoor is dat papieren winsten – “de vrucht die nog aan de boom zit” – niet belast moeten worden voordat de winst daadwerkelijk is gerealiseerd. Het tweede punt is het ontbreken van een inflatiecorrectie. Verschillende belangenorganisaties maken zich hier hard voor en hebben een medestander in Omtzigt (NSC) die hier in het verleden veelvuldig voor heeft gepleit.

Als budgettaire neutraliteit het uitgangspunt blijft bij het inrichten van een box 3-stelsel dan blijven hersteloperaties, rechtszaken en financiële tegenvallers de politieke agenda beheersen. Uiteraard moet de staatssecretaris voldoende financiële middelen ophalen uit het vermogensdomein, maar de uitvoerbaarheid en rechtvaardigheid zouden daarbij leidend moeten zijn. Andere opties zouden daarbij ook besproken moeten worden. Wellicht kan de staatssecretaris – net zoals de Ministers van Volkshuisvesting en Economische Zaken dat afgelopen maand deden – alle relevante sleutelspelers en experts samenbrengen op ‘een box 3-top’ om tot andere oplossingen te komen.