Vorige week dinsdag 19 september 2017 (prinsjesdag) is traditiegetrouw het belastingpakket gepubliceerd. De algemene kwalificatie die dit pakket ten deel viel, is die van beleidsarm maar veel meer kon men uiteraard niet verwachten van een demissionair kabinet. Persoonlijk vind ik het allemaal nog best meevallen. Zo mager is het belastingpakket 2018 niet. Inderdaad zitten er geen grote beleidswijzigingen in, zoals vorig jaar nog een algemene lastenverlichting van € 5 miljard, maar een rustig najaar is ook wel eens prettig. Overigens, schijn bedriegt, want voor de fiscalist zit er voldoende fiscale techniek in. Met name de VPB- en estate-planningsspecialisten kunnen hun hart ophalen.

Even traditiegetrouw is met prinsjesdag ook de Miljoenennota gepubliceerd. Een blik op de belasting- en premie-inkomsten leert dat die inkomsten voor 2017 naar verwachting € 210 miljard (afgerond) zullen bedragen, waarvan € 168 miljard belastinginkomsten en € 42 miljard premies volksverzekeringen. Die € 168 miljard belastingopbrengsten laat zich weer onderverdelen in € 84 miljard indirecte belastingen en € 84 miljard directe belastingen. De verdeling tussen de directe en indirecte belastingopbrengsten is – al jaren trouwens – ongeveer fiftyfifty, met een lichte ‘voorsprong' voor de indirecte belastingen. Mijn aandacht gaat hierbij altijd uit naar de kleine belastingen, zoals de dividendbelasting, verhuurderheffing, bankenbelasting, erf- en schenkbelasting, e.d. Aangezien al die kleine belastingen moeten worden uitgevoerd door belastingplichtigen en moeten worden gehandhaafd door een sterk onder (reorganisatie)druk staande Belastingdienst, rijst al snel de vraag of we die niet beter kunnen afschaffen. In dat verband heb ik wel eens de 1%-norm gesuggereerd, naar analogie van de Zalm-norm van 1% voor het trendmatige begrotingsbeleid. Naar de huidige Staatssecretaris Wiebes van Financiën noem ik die fiscale 1%-norm de Wiebesnorm. Die norm houdt in dat elke belasting die minder opbrengt dan 1% van de totale belasting- en premieopbrengsten (exclusief de premies werknemersverzekeringen overigens), niet wordt ingevoerd dan wel wordt afgeschaft. Het sop is dan de kool niet waard. Vindt men dit te conjunctuurgevoelig, dan kan men ook de gemiddelde belasting- en premie-inkomsten gedurende bijvoorbeeld een periode van vijf jaar nemen, teneinde incidentele pieken en dalen uit te vlakken.

Pas ik die 1%-norm, ter gedachtenbepaling, toe op het jaar 2017, dan komt die norm uit op een kritische opbrengstgrens van € 2 miljard. Belastingen die minder opbrengen dan dit bedrag, worden dan afgeschaft. Dit lot treft dan de bpm (€ 1,9 miljard), de verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken e.a. (€ 263 mln.), de belasting op zware motorrijtuigen (€ 170 mln.), de verhuurderheffing (€ 1,7 miljard), de bankenbelasting (€ 473 mln.), de kansspelbelasting (€ 503 mln.) en de erf- en schenkbelasting (€ 1,85 miljard) en nog wat klein grut (€ 194 mln.). De dividendbelasting valt naar mijn mening ook onder de kritische grens van € 2 miljard, want het voor deze belasting ingeboekte bedrag – voor 2017 € 3 miljard – is het bedrag vóór verrekening met de IB en VPB. Na verrekening, dus netto, is de opbrengst van de dividendbelasting een stuk minder, zelfs onder genoemde kritische grens van € 2 miljard. In totaal kom ik dan – ruim gerekend – op ongeveer € 10 miljard minder belastingopbrengsten. Dekking hiervoor kan worden gevonden door het algemene btw-tarief te verhogen of - beter wat mij betreft - het verlaagde btw-tarief af te schaffen. Dit laatste levert een enorme vereenvoudiging op in de uitvoeringspraktijk. Afschaffing van het verlaagde btw-tarief levert, zo blijkt uit diezelfde Miljoenennota, maar liefst € 14 miljard op. En dan blijft er zelfs nog wat over voor een verlaging van het algemene btw-tarief. Dus wat mij betreft zet het nieuwe kabinet in op de Wiebesnorm!