Wim de Bie fulmineerde namens het Simplisties Verbond ooit dat de mate van beschaving van een maatschappij kon worden afgeleid van de omgang met geestelijk gehandicapten. In deze korte bijdrage ga ik in op één aspect dat van belang is voor fiscaal zwakkeren: rechtsbescherming.
Enige tijd geleden antwoordde een raadsheer op de vraag wat de toegevoegde waarde van fiscaal-advocaten is (geweest), terecht: ‘Rechtsbescherming?’ De industrie die de fiscale positie van belanghebbenden bepleit, is uiterst professioneel. Zo wordt concreet bijgedragen aan rechtsbescherming en controle van macht. Op de risico’s van de neveneffecten ga ik nu niet in. De belanghebbenden zijn in de regel echter de fiscaal sterkeren, de fiscaal zwakkeren hebben niet dezelfde effectieve toegang tot deze hulp. Het helpt daarbij uiteraard niet dat in belastingzaken weinig pro deo advocaten actief zijn. Zelfstandig professionals die wel helpen, doen dit grotendeels gratis.
Onlangs vroeg ik tijdens een gastcollege aan een volle zaal hoeveel studenten bij de belastingwinkel werkten of hadden gewerkt. Nul. Voor welke werkgever is het trouwens een pré als je geen belastingwinkelcorvee hebt gedaan? Vervolgens heb ik enige websites bekeken. Eerst enkele grotere advieskantoren: alles duurzamer, beter, ethischer etc. Het antwoord op de vraag van de Belastingdienst ‘Waarmee kunnen we u helpen?’, is voor deze doelgroep voor de hand liggend. Ik neem aan iets met contact en de kwaliteit daarvan. Zowel adviseurs als overheid sponsoren wel belastingwinkels, maar de websites stralen vooral uit of de fiscaal zwakkeren vooral niet en degenen met een hoge mate van (doen) vermogen juist wel willen langskomen. Ik heb nergens kunnen vinden dat per locatie een x aantal uren concrete hulp cadeau wordt gedaan.
Met betrekking tot procederen is het belangwekkend dat de Hoge Raad nu accepteert dat er belanghebbenden zijn die het griffierecht niet kunnen betalen (zie BNB 2014/135). Vervolgens is het de vraag of het belang van rechtszaken van de fiscaal zwakkeren op waarde wordt geschat. Onlangs werd een particulier in een zaak waarin alleen de feiten ter discussie stonden, de vraag voorgelegd of de zaak zonder mondelinge behandeling kon worden afgedaan. Krijgen bankenconcerns met fraus-legisconstructies ook wel eens zo’n briefje? De wijze van het formuleren van rechtsoverwegingen doet er ook toe. Zo werd het recht op kindgebonden budget afgewezen, omdat dit ‘kan bijdragen aan de voortzetting van het wederrechtelijke verblijf van [partner] hier te lande en daarmee het vreemdelingenbeleid frustreren’ (ABRvS 13 juni 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1943, r.o. 10.2). Het VN-Mensenrechtencomite´ stelde op 15 april 2019 in de zaak-Abdoellaevna het kind centraler. Ook de inhoud van rechtsoverwegingen doet ertoe. In HR 28 juni 2019, 18/01717, BNB 2019/152 werd overwogen dat belanghebbende ‘stelt dat zij wegens huiselijk geweld (... ) genoodzaakt was hun verblijfplaats geheim te houden’. Volgens het hof ‘staat vast dat belanghebbende en haar kind om veiligheidsredenen niet staan ingeschreven op een woonadres’. Het in twijfel trekken van het huiselijk geweld, betekent dat de proceskansen bij een internationaal gerecht sterk afnemen.
Ten slotte: Digitalisering betekent dat het belang om de positie van de fiscaal zwakkeren in het oog te houden, slechts toeneemt. Daar zijn wij allen bij.
