Deze doelstellingen waren begrijpelijk, gezien de marktomstandigheden in 2013: de huizenmarkt zat op slot en de omvangrijke (aflossingsvrije) hypotheekschulden veroorzaakten een diepere en langere financiële crisis in Nederland in vergelijking met de ons omringende landen.

In 2017 maakte deze verhoogde schenkingsvrijstelling – in een enigszins aangepaste vorm en met gewijzigde doelstellingen – een comeback. Kern is dat iedereen tussen 18 en 40 jaar van een familielid of van een derde eenmalig een vrijgestelde schenking voor de eigen woning van maximaal € 102.010 (2019) mag ontvangen. Er zijn grote gelijkenissen tussen de tijdelijke ‘jubelton’ uit 2013 en 2014 en de structurele variant die sinds 2017 geldt. De marktomstandigheden zijn echtertotaal anders. Sinds het dal in 2013 stijgt de gemiddelde huizenprijs gestaag. In september 2018 meldde het CBS zelfs dat de huizenprijzen weer op het niveau zijn van vóór de crisis. Bovendien is de loan-to-value inmiddels gedaald tot 100% van de woningwaarde. Starten met een ‘onderwaterhypotheek’ is dus anno 2019 verleden tijd. De eerste doelstelling van de nieuwe jubelton, namelijk het verminderen van het aantal ‘onderwaterhypotheken’, lijkt daarmee kort na invoering al gerealiseerd.

Dan de tweede doelstelling van de regeling sinds 2017: het verminderen van de macro-hypotheekschuld voor huishoudens. Sinds 2013 is de hypotheekrenteaftrek voor nieuwe leningen afhankelijk van een (annuïtaire) aflossingsverplichting. Het ligt voor de hand dat de hypotheekschulden op macro-niveau hierdoor – ceteris paribus – zullen dalen. De aanwending van de jubelton voor de aflossing van de eigenwoningschuld draagt ook bij aan het realiseren van deze doelstelling. Uit cijfers over 2013 en 2014 blijkt dat in ongeveer 75% van de schenkingsgevallen aflossing het aanwendingsdoel was.

In dezelfde periode gebruikte 20% van de begiftigden de schenking voor de aanschaf van een nieuwe woning. Een belangrijke vraag is of het inzetten van de schenking voor de aanschaf van een nieuwe woning in de huidige woningmarkt inmiddels een pervers effect heeft. De daling van de hypotheekschulden op macro-niveau staat of valt immers in belangrijke mate met de ontwikkeling van de huizenprijzen. Eenieder die de krantenkoppen heeft gevolgd, weet dat deze stijging de afgelopen jaren fors is geweest, zeker in de Randstad. In een krappe woningmarkt vertaalt een vergroting van de financieringsmogelijkheid van potentiële kopers zich in een hogere huizenprijs. Potentiële kopers met een schenking kunnen een hogere prijs neerleggen, terwijl potentiële kopers zonder schenking worden geconfronteerd met hogere huizenprijzen. Zij zullen derhalve een hogere hypotheekschuld moeten aangaan om de woning te kunnen financieren. De macro-hypotheekschuld zou door de jubelton dus ook juist kunnen groeien. De evaluatie van de jubelton die voor 2020 op de agenda staat, zal in het bijzonder een antwoord moeten geven op de vraag of een verhoogde schenkingsvrijstelling, gegeven de doelstellingen, voor de aanschaf van een nieuwe woning nog wel effectief is.