X is advocaat en verleent rechtsbijstand in fiscale procedures. In dat verband heeft hij in 2019 een tiendagenstuk opgesteld en zelf in de fiscale procedure ingebracht. Het stuk is gebaseerd op en bevat een opsomming van de inhoud van veertien getuigenverklaringen, die tevens als bijlage zijn opgenomen. In 2021 komt X er achter dat zijn cliënten op basis van dat stuk in het strafrechtelijke onderzoek ‘Milwaukee’ (overtreding Wet op de kansspelen en witwassen) als verdachten zijn aangemerkt. X doet vervolgens een beroep op zijn verschoningsrecht met betrekking tot de betreffende stukken. De inspecteur van de Belastingdienst heeft de stukken doorgesluisd naar de FIOD en het OM (art. 43c Uitvoeringsregeling AWR). X verzoekt vergeefs om de stukken uit het dossier te verwijderen en dient vervolgens een klaagschrift bij de rechtbank in. Rechtbank Oost-Brabant verklaart het beklag niet-ontvankelijk voor zover het ziet op de getuigenverklaringen, en verklaart het beklag ongegrond voor zover het ziet op het tiendagenstuk. X gaat in cassatie.

De Hoge Raad oordeelt dat de rechtbank het beklag van X, ook voor zover het ziet op het tiendagenstuk, niet-ontvankelijk had moeten verklaren. Uit de feiten blijkt namelijk dat er geen inbeslagname heeft plaatsgevonden en dat de gegevens ook niet op basis van een vordering zijn verstrekt. Art. 552a Sv voorziet verder niet in de mogelijkheid van een beklag dat strekt tot verwijdering van gegevens uit de processtukken. De Hoge Raad maakt ten overvloede de volgende opmerkingen over de reikwijdte en bescherming van het verschoningsrecht:

(1) De omstandigheid dat een advocaat een stuk waarin gegevens zijn opgenomen waarover zijn verschoningsrecht zich uitstrekt, heeft ingebracht in een fiscale procedure brengt niet met zich dat het verschoningsrecht ten aanzien van de betreffende gegevens wordt prijsgegeven in relatie tot een (mogelijk) latere strafrechtelijke procedure. Dit geldt ook voor eventuele bijlagen die bij dat stuk zijn gevoegd en waarover het verschoningsrecht van de advocaat zich eveneens uitstrekt. Wel kan het inbrengen van die gegevens in de fiscale procedure ertoe leiden dat de belastingrechter de betreffende gegevens vermeldt in zijn uitspraak en dat die uitspraak openbaar wordt. In dat geval komt daarmee in zoverre het vertrouwelijke karakter te vervallen en komt de advocaat wat betreft de openbaar geworden gegevens geen beroep meer toe op zijn verschoningsrecht. Het is aan de belastingrechter om te beslissen welke gegevens hij al of niet in zijn uitspraak vermeldt. De omstandigheid dat op het in de fiscale procedure ingebrachte stuk een verschoningsrecht rust, brengt daarbij voor de belastingrechter geen beperking mee.

(2) De inspecteur is in de onder art. 43c lid 1 Uitv.reg. AWR omschreven gevallen bevoegd de in die bepaling bedoelde gegevens te verstrekken aan de met opsporing belaste autoriteiten. De belangen die met het verschoningsrecht zijn gemoeid, maken het wel noodzakelijk dat de Belastingdienst, in samenspraak met de FIOD en het OM, doet wat nodig is om inbreuken op het verschoningsrecht zo veel mogelijk te voorkomen, zodra het redelijk vermoeden bestaat dat de gegevensuitwisseling (deels) geprivilegieerde gegevens betreft. De officier van justitie kan in samenspraak met de inspecteur van de Belastingdienst, voorafgaand aan de eventuele verstrekking van gegevens door de inspecteur een vordering tot de rechter-commissaris richten tot het maken van een selectie tussen gegevens die wel en die niet onder het verschoningsrecht kunnen vallen. De officier van justitie is gehouden om zo’n vordering te doen als het redelijk vermoeden bestaat dat het (deels) geprivilegieerde gegevens betreft.

(3) In dat geval brengt een redelijke wetstoepassing mee dat de verschoningsgerechtigde – behoudens klemmende redenen van onderzoeksbelang, bijvoorbeeld omdat het gaat om een heimelijk onderzoek tegen cliënten van de advocaat – in staat wordt gesteld zich uit te laten over zijn verschoningsrecht met betrekking tot de betreffende gegevens. Als het standpunt van de verschoningsgerechtigde over de vraag of het verschoningsrecht zich uitstrekt tot de betreffende gegevens niet wordt ingewonnen, dan moet in beginsel het oordeel worden ingewonnen van een gezaghebbend lid van de beroepsgroep van de verschoningsgerechtigde (zoals de plaatselijk Deken van de Orde van Advocaten of de Ringvoorzitter) of een andere ter zake deskundige persoon. Als en voor zover de rechter-commissaris oordeelt dat sprake is van gegevens die onder het verschoningsrecht vallen, dan blijft de verstrekking daarvan aan de FIOD en het OM achterwege. Tot zo’n verstrekking kan echter wel worden overgegaan als de rechter-commissaris, bij voorkeur na overleg met een gezaghebbend vertegenwoordiger van de beroepsgroep van de verschoningsgerechtigde, tot het oordeel komt dat sprake is van zeer uitzonderlijke omstandigheden waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt zwaarder moet wegen dan de eerbiediging van het verschoningsrecht.

(4) Doet zich het geval voor – al dan niet als gevolg van het niet inschakelen van de rechter-commissaris op de manier die hiervoor is weergegeven – dat aan de FIOD en/of het OM gegevens zijn verstrekt die onder het verschoningsrecht van de advocaat vallen, dan kan het verschoningsrecht aan de orde komen in een verweer tegen het gebruik voor het bewijs van de betreffende gegevens. Op zo’n verweer zal de strafrechter dan moeten beslissen.

[Bron Uitspraak]

Wetsartikelen:

Uitvoeringsregeling Algemene wet inzake rijksbelastingen 1994 43c

Wetboek van Strafvordering 552a

Wetboek van Strafvordering 98