Al bijna een decennium gaan er vanuit de wetgever en de uitvoerder geluiden op om de giftenaftrek af te schaffen en het aantal ANBI's te beperken. De ANBI-regeling is begin 2017 door het ministerie negatief geëvalueerd. Oorzaken: de complexe regelgeving, het stijgende aantal aanvragen dat vooraf dient te worden beoordeeld, en een onderbezette Belastingdienst. Onafhankelijke rapporten geven een ander beeld. Een kabinetsreactie bleef helaas uit.

Ondertussen is de relevante wetgeving steeds complexer geworden. De ‘systeembanken' onder de ANBI's, zoals het Rode Kruis en Unicef, hebben hier weinig last van. Kleinere instellingen trekken daarentegen al jarenlang aan het kortste eind en voeren nog, voordat ze kunnen beginnen, vaak discussies over de vele open normen die de ANBI-jungle rijk is. Tijd voor een structurele oplossing! De brief van Staatssecretaris van Financiën van 26 januari 2018 geeft hoop. Nog vóór 1 juni 2018 komt een kabinetsreactie. Maar is men nu na al die jaren ook wijzer geworden en heeft men oog voor de praktische haalbaarheid? Veel discussies kunnen volgens mij worden voorkomen door vereenvoudiging. Het concretiseren van de open normen, een codificatie van jurisprudentie over het begrip ‘algemeen nut' (en dus ook de ‘particuliere belangen') en een verdere toelichting op het beschikkingsmachtcriterium zijn hierin belangrijke elementen. Ook het delen van beleid (als dat bestaat) van de Belastingdienst over de interpretatie van open normen zou een goede stap vooruit zijn. Maar het belangrijkste struikelblok is naar mijn mening de toetsing vooraf. Waarom is er niet meer oog voor de ervaringen en technologische vooruitgang in de afgelopen jaren?

Nieuwe ANBI's ondervinden nu vaak hinder bij de start. Ze kunnen de regels niet doorgronden en het is moeizaam om het ANBI-team te overtuigen wanneer je nog nauwelijks activiteiten hebt ontplooid. Maar wat is er nu eigenlijk op tegen om een ANBI aan de start het voordeel van de twijfel te geven en vervolgens jaarlijkse standaardrapportageverplichtingen op te leggen? In plaats van handmatige (of hersenmatige) controle vooraf, naar een gestandaardiseerd computergestuurd toezicht voor zowel de aanvraag als de jaarlijkse rapportage. Als google een griepgolf kan voorspellen, dan moet de computer toch ook in staat zijn om twijfelachtige aanvragen en/of jaarlijks rapportages uit te werpen en op deze wijze dubieuze ANBI's op te sporen? Het ANBI-team kan zich dan uitsluitend dan wel nagenoeg uitsluitend toeleggen op complexere problematiek.

Na een paar jaarrapportages, is het ook eenvoudiger te beoordelen of de ANBI wel aan alle regels voldoet. Wijsheid komt immers met de jaren. Voldoet de ANBI echt niet, dan vind ik het ook niet meer dan rechtvaardig dat de status wordt ingetrokken. Desnoods met terugwerkende kracht. Het feit dat onschuldige belastingbetalers hiervan dan de dupe worden, zie ik wel, maar aan de andere kant behoort het ook tot taak van de burger om zich te verdiepen in activiteiten van de ANBI die hij een warm hart toe draagt. Waarom zou de overheid de burger hierin moeten beschermen? Ik ben heel benieuwd naar de kabinetsreactie. Zou wijsheid dan toch met de jaren komen?